Persconferentie informateur Zalm van 28 juni 2017

Informateur Zalm:
Ik heb vandaag de opdracht gekregen van de Tweede Kamer om te kijken of er een kabinet mogelijk is van vier partijen. De voorzitter van de Tweede Kamer, heb ik een gesprek mee gehad, die heeft mijn de opdracht officieel overhandigd, mevrouw Arib. En direct daarna ben ik aan de slag gegaan. Eerst een goed gesprek gehad met mijn ambtsvoorganger, informateur Tjeenk Willink, die nu blij is dat hij zijn tuin op een andere wijze kan benutten. En die heeft mij een beetje verteld wat er allemaal gebeurd is en heeft mij adviezen gegeven hoe ik het verder zou kunnen aanpakken. Overigens was er veel lof voor hem, dus het is een vrij lastige voorganger, om in zijn schoenen te gaan staan. Maar ik ga het toch proberen.  Daarna hebben we gesproken met de onderhandelaars van de vier partijen, hoe we aan de slag zouden kunnen gaan. Gesproken over de werkwijze, agenda, prioriteiten, volgorde. Het is duidelijk dat iedereen nu het zover gekomen is er een succes van wil maken. Dat betekent niet dat het makkelijk is maar we zijn allemaal wel uit op een stabiel en duurzaam kabinet. We hebben ook afgesproken dat iedere dag van de dag wordt onderhandeld, zowel 's ochtends als 's middags. Er zullen ook nog wel wat parallelactiviteiten door medewerkers vanuit de fractie plaatsvinden. Dat doen we in het beginsel hier, in de Stadhouderskamer. We zullen een enkele keer wellicht ook naar buiten gaan. We zullen dan wel vertellen waar het is omdat, jullie komen er toch altijd achter. En dan is het voor iedereen handiger dat ook maar te zeggen. 10 en 11 juli hebben we zoiets gepland, hier in de omgeving van Den Haag. Maar tegen de tijd dat we weten waar het is dan melden we dat nog wel. De minister-president heeft natuurlijk ook andere verplichten zoals het voorzitten van de Ministerraad, wat nog even doorgaat, en soms ook internationale verplichtingen. Dan gaan we toch wel door, dan moet Halbe Zijlstra het VVD-vaandel in zijn eentje maar zien te dragen. Op die manier kunnen we flink wat uren draaien, maar het is ook wel goed dat de onderhandelaars ook weer even wat tijd krijgen voor hun gezin en voor vakantie. Dus dat willen we toch ook… Ik bedoel, zo'n gezin, vanaf die campagne, dat is al zo'n beetje op 1 januari begonnen, en dat draait maar door en gaat maar door. Dus dat gezin wordt nogal verwaarloosd. En er zijn veel gezinsvriendelijke partijen die meedoen aan deze gesprekken, dus daar moeten we ook rekening mee houden. Morgen gaan we beginnen met twee onderwerpen, het financieel-economische - laten we ons nog weer eens even bijpraten door het CPB, DNB en Financien, ook over de actuele stand, daar zijn ook nog wel eens wat verschillende berichten over - wat is nou de financiële ruimte en wat niet. Daarna hebben we het Sociaal Cultureel Planbureau die onder andere het thema 'de kloof' zal behandelen. Naar ik begrepen heb, hij is eerder geweest, is dat een inspirerend verhaal wat ook stemt tot nadenken. Dus die wil ik ook horen, en de CU wil dat ook nog een keer horen en hem kunnen bevragen. Volgende week hebben we in ieder geval immateriële onderwerpen op de agenda staan. Het financieel-economisch blok. Fracties gaan ook samen aan de slag om op het punt van klimaat en migratie wat verder te komen. En dat komt dan weer terug op de onderhandelingstafel. Dus dat laten we niet tot het einde van het proces wachten, want dat zijn toch gevoelige onderwerpen. Dan is natuurlijk de vraag: wanneer is het klaar? Dat weet ik niet. Snelheid is prettig maar is niet het doel. Het belangrijkste doel is het komen tot afspraken die leiden tot een stabiel en duurzaam kabinet. Waar het snel kan hoeven we ons niet in te houden maar als het meer tijd kost moeten we dat ook nemen. Ik kan dat op dit moment niet overzien, wanneer ik mijn informatieopdracht weer aan de voorzitter van de Tweede Kamer terug kan geven.

VRAAG
Meneer Zalm, goed u weer te zien aan het Binnenhof. Kunt u vertellen of u ook van plan bent om de waslijst die destijds besproken is tussen Gert-Jan Segers en Alexander Pechtold bij uw vorige voorganger mevrouw Schippers, of u vindt dat die eigenlijk al heel snel op tafel moet komen? Omdat dat eigenlijk het grote struikelblok leek tussen CU en D66 en waarvan veel mensen denken dat dat misschien wel de grootste verschillen zijn in die nieuwe coalitie?

ZALM
Ik ken die waslijst niet, we hebben niet als onderwerp geagendeerd 'de waslijst'. Maar ik heb de fracties ook, of de onderhandelaars, gevraagd: breng die onderwerpen bij mij aan waarvan jullie menen dat we dat in het regeerakkoord moeten regelen. We hebben ook over gesproken over wat voor type regeerakkoord willen we hebben. Wil dat allesomvattend zijn en gaan we het fietspadenbeleid en de kippenhouderij ook in detail behandelen of gaan we vooral inzoomen op die onderwerpen die a. majeur zijn en b. waarvan je zegt: als we daar niet een afspraak over maken dan komt zo'n kabinet al snel in de problemen. Dus al die onderwerpen naar ik vermoed die dan in de waslijst zouden zitten die zullen en blok maar zeker als partijen menen dat er een onderwerp is waar echt een afspraak over gemaakt moet worden, komen die op tafel.

VRAAG
Kan ik dan ook concluderen dat u eigenlijk er naar streeft om een zo dun mogelijk regeerakkoord te schrijven voor de vier partijen?

ZALM
Ja, maar zo dun mogelijk… Je moet minimaal alle onderwerpen regelen waar je anders gedoe over zou kunnen krijgen later. En daarnaast willen partijen natuurlijk ook wel eens een onderwerp in zo'n regeerakkoord opnemen, maar niet zozeer uit vrees voor gedoe maar ook omdat dat past bij de profilering van een nieuw kabinet. Dus dat is een balans maar het idee, ik heb nog voor ogen het regeerakkoord van Paars-II, wat een kleine 100 bladzijden besloeg, zo dik hoop ik dat het niet zal worden. Ik hoop ook niet, om over 100 te blijven praten, dat het ook geen 100 dagen meer gaat duren voordat we rond zijn.

BORGMAN (RADIO1)
Meneer Zalm, uw voorganger vond dat dat nieuwe kabinet vooral dingen moest vinden over klimaat en over Europa en sociale scheidslijnen. Nou staat u bekend als man van het geld. Past u bij die agenda?

ZALM
Nou, Europa heb ik ook wel iets mee van doen gehad. Ik ben ook nog eens vicepremier geweest in een kabinet, dus moest ik ook wel eens over niet-geldelijke zaken een inbreng leveren. Dus het is de vraag natuurlijk primair moet worden gesteld aan de onderhandelaars waarom ze op mij gekomen zijn. Blijkbaar denken ze dat ik daartoe in staat ben.

BORGMAN
Maar deelt u de agenda van uw voorganger? Denkt u ook dat dat de belangrijkste problemen zijn die een nieuw kabinet moet oplossen?

ZALM
Klimaat, migratie, Europa, internationaal, dat zullen zeker hele belangrijke onderwerpen zijn in de gesprekken ja.

VRAAG (AD)
Kan deze vierpartijencoalitie met D66 en de CU een eenduidige boodschap formuleren naar de samenleving toe? En waarom lacht u zo?

ZALM
Dat zal moeten blijken. Er is wel, maar dat is ook al door mijn voorganger vastgesteld, het gaat niet alleen om heb je steun van de 76 zetels. Maar er is ook wel eens wens van partijen om a. nieuwe bewindslieden niet helemaal en detail voor te schrijven wat ze allemaal moeten doen - dat ze moeten koken uit een kookboek - er moet ook een zekere vrijheid voor nieuwe bewindslieden bestaan om hun eigen beleid vorm te geven en b. er wordt ook gezocht naar een verbreding van steun. Misschien niet op alle onderwerpen met dezelfde groeperingen, maar verbreding van steun vanuit de Tweede Kamer ook van partijen die niet aan dit kabinet deelnemen.

VRAAG
Het tweede paarse kabinet waar u deel van uitmaakte had geen gezamenlijke visie, dat sijpelde een beetje weg op den duur. Vindt u het een goed idee als dit kabinet ook geen gezamenlijke visie heeft, of vindt u dat wel belangrijk nu?

ZALM
Ik vind dat nu heel vroeg om daar allerlei antwoorden op te geven. Een gezamenlijke visie is natuurlijk geweldig als je die kunt ontwikkelen, en dat zal zeker aandacht hebben. Ik vind dat overigens een kwestie ook van het nieuwe kabinet. Ik vind dat ook nieuwe bewindslieden moeten straks gezamenlijk met een regeringsverklaring komen. Ik denk dat mijn belangrijkste taak is: kijken welke potentiele hobbels er liggen om tot een coalitie te komen, kunnen we dat oplossen middels afspraken in het regeerakkoord? En dan komt de volgende fase, en dan vind ik ook dat je het nieuwe kabinet, de nieuwe bewindslieden - die zelf natuurlijk ook die visie moeten uitdragen - ook de ruimte moet geven om daar wat meer aandacht aan te besteden.

VRAAG
Laatste vraag, vindt u het een goed idee om weg te gaan van het Binnenhof om te gaan onderhandelen?

ZALM
Nou ja, dat is een kwestie van smaak. Er zijn meerdere partijen die zeggen van het zou toch wel leuk zijn om eens een keer met z'n allen inclusief een overnachting en inclusief wat informele mogelijkheden ergens te gaan zitten. Dat gaan we dus ook doen 10 en 11 juli, zeg ik uit mijn hoofd. Voor het overige doen we gewoon hier het werk. Ik voel me hier wel thuis.

VRAAG
Hoe wil u omgaan met de informatievoorziening tijdens de informatieperiode, komen er periodes van de radiostilte, heeft u dat afgedwongen, gaat u zelf wekelijks iets vertellen aan ons?

ZALM
Zuinig denk ik.

VRAAG
Sorry?

ZALM
Zuinig.

VRAAG
Zuinig?

ZALM
Maar ik zal proberen op bepaalde momenten als ik echt iets te melden heb… Kijk, ik kan hier elke week komen om te zeggen dat de sfeer nog steeds goed is en dat we voortgang boeken, zonder inhoudelijke mededelingen. Maar daar wordt u waarschijnlijk ook niet vrolijk van. Dus ik probeer momenten uit te zoeken waarbij ik denk: nu is het wel weer zinvol, in overleg uiteraard met de onderhandelende partijen, om gesprek ook met de pers weer te hebben.

VRAAG
Heeft u voor uzelf als het gaat om deze vier partijen al een soort werkmotto in uw hoofd?

ZALM
Nee, nog niet, nee. Maar op dag één is dat ook begrijpelijk hoop ik.

VRAAG
Hoe zou u deze combinatie willen omschrijven? Centrumrechts? Centrum-door het midden?

ZALM
Het is een combinatie die hopelijk verbinding kan aanbrengen tussen verschillende bevolkingsgroepen in Nederland die echt vier jaar lang een goed programma heeft om Nederland vooruit te helpen. Dat is denk ik de essentie van de combinatie. Maar om dat samen te vatten in een motto. Er zijn heel veel motto's geweest, de meesten zijn onmiddellijk weer vergeten. Paars-I wordt gezegd dat die als motto had: werk, werk, werk. Wat helemaal niet zo was, het is geleidelijk aan opgekomen. Dus verkijk je ook niet op het gewicht van een motto voor een kabinet. Belangrijk is dat deze partijen bereid zijn om gezamenlijk een poging te doen om tot een goed regeerakkoord te komen, ook rekening houdend met wensen die er breder dan alleen bij deze partijen in de Kamer leven. Die willen ook een vruchtbare samenwerking met de Tweede en Eerste Kamer. Dan hoop ik dat we een kabinet krijgen wat ook gewaardeerd wordt.

VRAAG
Ligt bij u het kasboek of de bijbel op tafel? Althans, als informateur?

ZALM
Tot nu toe geen van beiden.

VRAAG
Maar moet die bijbel niet een prominente plaats krijgen? Want de heer Segers zei: ik wil die medisch-etnische onderwerpen eerst op tafel hebben.

ZALM
Die gaan we ook bespreken.

VRAAG
Maar als eerste? Want u zei net, financieel-economisch staat voorop?

ZALM
Nee, maar dit is een, nou het is soms ook een deel van technische volgorde. Bijvoorbeeld bij het financieel-economische moet je ook nog een doorrekening van het CPB krijgen. En bij medisch ethische onderwerpen hoeft dat niet.

VRAAG
Maar is uw belangrijkste uitdaging niet om medisch-ethisch ook vooral in de samenleving te laten landen en het een beetje oneerbiedig gezegd vooruit te schuiven zodat het geen politiek probleem wordt?

ZALM
Nee, we gaan het niet vooruitschuiven. We gaan dat volgende week al bespreken, dus dat staat wel degelijk op de agenda. Dat is een belangrijk onderwerp, hoe we daarmee om moeten gaan. Dus immateriële onderwerpen die door partijen van belang worden geacht om daarover van gedachten te wisselen en eventueel afspraken te maken, die komen ook prominent aan de orde in de eerste week.

VRAAG
Maar een afspraak kan ook zijn om geen afspraak te maken toch?

ZALM
Alles kan, iedereen staat open in de gesprekken in de onderhandelingen.

VRAAG
Want wat fascinerend is, is dat u steeds zegt: wij willen voor meer dan 76 zetels gaan regeren, de linkse oppositie moet erbij gehaald worden. Hoe gaat u dat doen in dat regeerakkoord?

ZALM
Dat kan ik u precies vertellen als het klaar is.

VRAAG
Niet nu?

ZALM
Nee, nee, nee. Ik ben niet zo machtig en zo intelligent dat ik dat nu al kan. Dat hangt van de gesprekken af en dan moet u zelf ook maar het resultaat beoordelen of dat voldoet aan de verwachtingen.

VRAAG
Toch nog even over het tempo, de heer Rutte zei vanmiddag: ik houd er rekening mee dat het oude kabinet nog gewoon de begroting gaat doen op Prinsjesdag?

ZALM
Ja, dat zou heel goed kunnen, ja.

VRAAG
Mag ik tot slot vaststellen dat het grootste verschil tussen u en de heer Tjeenk Willink is dat uw persconferenties aanmerkelijk korter duren.

ZALM
Ik heb geen idee hoe lang die van de heer Tjeenk Willink duurden?

VRAAG
Die was nu nog met zijn inleiding bezig geweest.

ZALM
Ja, nee, ik ben niet zo welbespraakt, dat is een handicap.

VRAAG
Hoopt u door ook financieel-economisch, u gaf het al aan dat het ook met de doorrekeningen te maken heeft, maar hoopt u dat door ook bijvoorbeeld een heel sterk aantrekkelijk financieel-economisch pakket neer te leggen dat het andere partijen makkelijker over de streep helpt bij bijvoorbeeld immateriële kwesties wat sneller wat bij de wijn te doen?

ZALM
Nee, ik denk niet dat je dat verband kunt leggen. Dit zijn zaken die niets te maken hebben met geld en ik denk dat partijen ook niet met geld omkoopbaar zijn over immateriële kwesties.

VRAAG
Maar het kan natuurlijk zijn dat bijvoorbeeld een akkoord over klimaat dermate aantrekkelijk is dat mensen bereid zijn om op andere zaken wat sneller toe te geven?

ZALM
Nee, is niet mijn verwachting, nee.

VRAAG
Op wiens verzoek is het dat volgende week de immateriële kwesties al aan de orde komen? Was dat uw idee of was het idee van de deelnemende partijen.

ZALM
Volgens mij was iedereen het daarover eens, ja.

VRAAG
Maar zo'n gedachte komt bij iemand… Iemand komt met zo'n voorstel neem ik aan?

ZALM
Dat zijn ook wel eens de vragen die wel eens worden gesteld over de beraadslagingen in de Ministerraad, wie is waarmee gekomen. En daar geef je dan ook geen antwoord op.

VRAAG
En op financieel-economisch gebied gaan er adviseurs langskomen, gaat dat ook op immaterieel gebied gebeuren? Gaan jullie stemmen van buiten de politiek horen?

ZALM
In ieder geval Kim Putters van het SCP, die natuurlijk zeer geïnvolveerd is in meer niet-financiële-economische zaken. Het heet niet voor niets Sociaal Cultureel Planbureau. Maar die zal niet gelijk een oplossing voor alle immateriële vraagstukken weten aan te rijken. Maar wel van belang om ook die dimensie mee te nemen, de tweedeling, de kloof, zoals het ook wel genoemd wordt, in de beschouwingen over wat is nou goed regeringsbeleid voor de komende vier jaar. Tot de volgende keer, ik weet niet wanneer.