Letterlijke tekst persconferentie verkenner Plasterk op 28 november 2023

Mediatekst | 29-11-2023

Inleidende verklaring verkenner Plasterk

Goedemiddag allemaal. Ik zie een aantal bekende gezichten en u bent misschien verrast dat ik hier sta, maar uw verrassing is niet groter dan de mijne. Ik ben, zoals inmiddels bekend is geworden, gisteren terwijl ik op mijn werk was aanvankelijk gebeld door Geert Wilders, die vroeg of er bezwaar tegen was dat hij elders in de Kamer zou peilen of er draagvlak was voor het idee dat ik als verkenner zou optreden en kort daarna door de Kamervoorzitter gebeld met de vraag of ik die uitnodiging zou willen accepteren en nu sta ik hier. Er is inmiddels een besluit getekend waarin ik dus ben benoemd in die rol van verkenner en ik zal u zo ook zeggen wat de opdracht is die mij is meegegeven. De uitslag van de verkiezingen is natuurlijk voor velen verrassend gebleken, maar het volk heeft gesproken, of eigenlijk moet je zeggen de kiezers hebben gesproken, want niet iedereen in het volk heeft gesproken natuurlijk, laten we heel precies zijn, dus het is tijd om aan de gang te gaan. Het land moet worden geregeerd en er zal in lijn met de verkiezingsuitslag dus een kabinet geformeerd moeten gaan worden en zoals u weet was het in het verre verleden zo dat dan alle fractievoorzitters dan naar het paleis gingen om aan de koning te vertellen wat hun plannen waren, waarna de koning een informateur benoemde, maar dat proces is nu naar de Kamer toegehaald en vandaar dat we hier nu ook zitten als de eerste stap om in feite die fase van verkenning uit te gaan voeren, dus aan mij is het de taak om in de komende dagen samen met alle fractievoorzitters van de nieuw in de Kamer gekozen partijen, die zoals u weet volgende week daar geïnstalleerd gaan worden, te proberen het eerste stuk van die puzzel te leggen, dus vanaf morgenochtend start ik met de gesprekken met de leiders van alle politieke partijen, althans de leiders van alle politieke partijen zijn voor die gesprekken uitgenodigd en voor een deel worden de afspraken ook nog terwijl we hier nu zijn nog verder ingepland en dat gaat gebeuren in de volgorde van de grootte van de partijen zoals die bij de verkiezingen tot stand is gekomen, de volgorde, en dat gaat deze week allemaal gebeuren, de gesprekken. Daarbij valt het niet uit te sluiten, of eigenlijk ligt het zelfs wel voor de hand, dat naar aanleiding van de opvatting van sommigen er vragen ontstaan die vervolgens met anderen besproken zullen moeten gaan worden, dus volgende week met een kleiner aantal partijleiders nog een tweede gespreksronde zou kunnen gaan plaatsvinden en uiteindelijk is het de bedoeling om te komen tot een verslag dat ik dan voorafgaand aan het Kamerdebat aanbied aan de Kamervoorzitter, waarbij het streven is dat we dat volgende week gaan doen, maar zoals natuurlijk, het moet zo snel als het kan en zo degelijk als het moet, dus we gaan het proberen zeker de vaart erin te houden, maar het moet natuurlijk ook juist in de eerste fase dat alles wat besproken moet worden ook werkelijk wordt besproken. Misschien nog goed om voor zover u dat niet al heeft gezien de taken van de verkenner, bent u daarin geïnteresseerd dat ik die nog even kort noem? Die zijn één inventariseren hoe de beoogde fractievoorzitters, want ze zijn het nog niet, de verkiezingsuitslag interpreteren, twee de richting nagaan die zij in de kabinetsformatie zouden willen volgen, drie de mogelijkheden verkennen die zij zien voor politieke samenwerking in een te vormen kabinet en vier, nagaan uit welke politieke groeperingen de informateur zou moeten komen, informateur of informateurs en eventueel welke kandidaten daarvoor in aanmerking zouden kunnen komen, dus dat is de opdracht die mij is meegegeven. Hierbij wou ik het voor mijn korte inleiding laat en ben ik graag bereid om vragen te beantwoorden.

Beantwoording van vragen

VRAAG (NOS)

U bent ook columnmist. Stopt u met de columns en in uw laatste column, tweede vraag, zegt u dat het eigenlijk ook helemaal niet moeilijk moet zijn, er zijn vier partijen die logischerwijs tot een kabinet zouden moeten komen. Deelt u die mening nog steeds dat dit eigenlijk een vrij makkelijke opdracht is?

PLASTERK

Het antwoord op de eerste vraag is ‘ja’, dus ik stop met die column gedurende dit traject en dat neemt overigens ook met zich mee dat ik me realiseer dat ik nu natuurlijk een hele andere rol heb, want ik word nu door de hele Kamer uitgenodigd om dit te gaan doen. Mijn taak is nu om te inventariseren hoe de fractieleiders in de Kamer erover denken om daarmee tot een advies te komen en dan draagt het niet bij aan succes daarvan als ik nu nog uit die columns ga citeren of daar commentaar op ga geven en dat geldt ook voor alle vragen die u nog over alle voorafgaande columns wellicht nog kunnen stellen, dus die zijn geschreven en ik ga in de rol die ik nu heb daar geen commentaar op geven.

VRAAG (RTL NIEUWS)

U zegt dat nu wel, maar u bent vrij uitgesproken geweest in die columns. Kunnen die partij die met u de komende tijd in gesprek gaan erop vertrouwen dat u die gesprekken ook onafhankelijk gaat voeren?

PLASTERK

Wat mij betreft kunnen ze dat zeker en ik krijg ook de indruk uit het feit dat er kennelijk brede steun in de Kamer was dat ik dat ga doen, dat zij dat vertrouwen ook zullen hebben.

HOEDEMAN (AD)

Pakt u de column straks weer op?

PLASTERK
Nou, weet u, ik vind nu een dag vooruit denken al een heel eind, is mij gisterochtend gebleken, dus ik laat het daar nu even bij.

HOEDEMAN

Ja, maar kunnen mensen die straks hun ziel en zaligheid aan u blootleggen ervanuit gaan dat zij zichzelf niet terugzien in latere columns.

PLASTERK

Dat is een hele andere vraag, dat is een hele goede vraag, maar natuurlijk is dit traject vertrouwelijk en daar kunnen zij absoluut vanuit gaan.

HOEDEMAN

Nog even voor de duidelijkheid, bent u nog Partij van de Arbeid-lid?

PLASTERK

Dat is nog weer een andere vraag, ik ben 46 jaar lang lid van de Partij van de Arbeid en dat ben ik.

HOEDEMAN

En heeft u PVV gestemd?

PLASTERK

Ik ga niet, dat is in dit land geloof ik vertrouwelijk.

EK (SBS)

Meneer Plasterk, de vorige verkenningsfase ging allerminst soepel. Wat neemt u daarvan mee in deze verkenningsfase voor u?

PLASTERK

Wat ik daarvan meeneem is dat, zoals ik erop terugkijk, zoals ik het begrepen heb op enige afstand, dat toen het de strikte taak van het verkennen door elkaar ging lopen met het uitvoeren van een informatie, waarbij dus al op inhoud werd gesproken, waarbij geloof ik zelfs over personen werd gesproken en ik denk het van belang is om die trajecten echt te scheiden.

EK

Ja, maar eigenlijk heeft u dat natuurlijk al wel een beetje gedaan, vooruitlopend in uw column, heeft u dan niet ook een beetje informateur gespeeld in die column en moet u nu weer terug naar verkenner?

PLASTERK

Ik kan het niet duidelijker zeggen dan ik het zei, ik ben nu verkenner en ik zal dat rolvast doen en wat ik daarvoor allemaal in die column heb geschreven, dat mag iedereen lezen…

EK

Maar dat moet iedereen even vergeten?

PLASTERK

Nee, dat mag iedereen ook onthouden, alleen dat is een ander traject en dat zal nu geen rol spelen in deze verkenningsfase.

EK

Speelt het nog een rol, het is niet een geheim dat uw connecties met de heer Timmermans niet allerminst vriendelijk zijn verlopen, speelt dat nog een rol in de gesprekken?

PLASTERK

Ik ben blij dat u het vraagt, want daar leven geloof ik veel misverstanden over. Ik heb in een interview dat meer dan tien jaar geleden is verschenen een aantal dingen gezegd waar hij toen niet enthousiast over was, ik heb toen mijn excuses gemaakt voor dingen, want die pakten anders uit dan ik ze had bedoeld en die komen nu natuurlijk opnieuw dan in de pers, maar dat is heel lang geleden en de excuses zijn daarvoor gemaakt.

EK

U bent natuurlijk ook niet altijd even positief geweest over de eigen partij, over de heer Timmermans, speelt dat nog een rol straks in die gesprekken?

PLASTERK

Ik geloof niet dat ik me daarover uitgelaten heb specifiek, dus wat mij betreft niet nee.

MULLER (TELEGRAAF)

Ik vroeg me af, er is best wel veel steun voor uw benoeming als verkenner de afgelopen tijd gekomen, maar er is ook best veel kritiek gekomen, vooral uit de linkerzijde. Ik vroeg me af, hoe kijkt u daarnaar en hoe wilt u die mensen eventueel geruststellen dat de verkenning bij u in goede handen is?

PLASTERK

Wat ik heb begrepen, wat mij dus medegedeeld is, is dat er inderdaad brede steun was voor het voorstel dat ik dit zou gaan doen en dat beschouw ik als eervol en dat stel ik zeer op prijs en daar ga ik ook mijn best voor doen. Met mij is niet gedeeld de gronden voor de enkeling die wellicht daar bezwaar tegen had, dus daar heb ik verder geen commentaar op, maar nogmaals, alle politieke leiders zijn natuurlijk uitgenodigd voor het gesprek en wat mij betreft is iedereen wat dat betreft gelijkwaardig.

MULLER

Bent u eigenlijk ook na deze periode bereid om het voortraject voort te zetten, bijvoorbeeld als formateur of informateur of misschien zelfs daarna in een zakenkabinet…

PLASTERK

Daar geef ik hetzelfde antwoord op, ik leef nu echt even van dag tot dag en dat moet u in mijn situatie ook zich kunnen voorstellen, dat dat voor de hand ligt, dus dit is wat ik nu ga doen en dit  traject is in principe, wat zal het zijn, één, twee weken gaat dit duren.

VOLKSKRANT

Meneer Plasterk, ik dacht gehoord te hebben dat u verrast was dat u door Wilders werd gebeld, klopt dat?

PLASTERK

Ja.

VOLKSKRANT

Waarom was u daar zo verrast over?

PLASTERK

Ik wil wel vertellen waar ik mee bezig was, vaccins tegen kanker aan het ontwikkelen in mijn bedrijf en met mijn hoofd bij hele andere zaken, ik had het helemaal niet zien aankomen.

VOLKSKRANT

De reden waarom ik dat vraag is, in uw columns komt u natuurlijk veel overeen met het gedachtegoed dat Wilders heeft. Heeft het daar misschien iets mee te maken, kennen jullie elkaar al langer?

PLASTERK

Nou, ik heb zelf in de Kamer gezeten zoals u weet, tussen het kabinet Balkenende en het kabinet Rutte waar ik in gezeten heb en in die periode zat Wilders, want die zit al heel lang in de Kamer, in de Kamer, dus ja ik ken een heleboel Kamerleden natuurlijk al.

VOLKSKRANT

Hebben jullie daarna nog contact onderhouden met elkaar?

PLASTERK

Niet zeer regelmatig, maar ik heb hem wel gesproken ja.

VOLKSKRANT

Waar ging dat dan over?

PLASTERK
Nou, toch over politiek hoor. Als je als oud-politicus een politicus tegenkomt dan praat je al gauw over politiek.

VOLKSKRANT

Dus jullie konden vrij goed met elkaar van gedachten wisselen?

PLASTERK
Ja, maar dat wil ik niet groter maken dan dat het is, want dat kan ik geloof ik wel met een heleboel mensen hoor, maar ja, dat is waar.

VOLKSKRANT

Heeft u meneer Timmermans nog gesproken?

PLASTERK

Die heb ik niet gesproken.

VOLKSKRANT
Dat is de nieuwe leider van PvdA/GroenLinks. Heeft u met hem nog wel eens in de afgelopen jaren van gedachten gewisseld?

PLASTERK

Nee, ik denk dat dat wel een tijdje geleden is, maar goed, hij zat natuurlijk ook in Brussel op een hele andere functie een heel eind weg van hier.

VOLKSKRANT

Is dat misschien gek dat u meer contact heeft met de heer Wilders dan met de heer Timmermans?

PLASTERK
U pakt er nu twee uit, maar er zijn ook andere oud-politici te vinden waar ik meer contact mee heb gehad en anderen weer waar ik minder contact mee heb gehad, dus mijn voornemen is om wanneer is het, donderdag zijn we nu, morgen naar het afscheid van Nijboer te gaan, maar dat gaat ongetwijfeld sneuvelen als ik gesprekken moet voeren, dus bij deze, om maar eens iemand te noemen waar ik wel contact mee heb gehad.

VOLKSKRANT

Afgezien van de verkenningsgesprekken gaat u nog contact zoeken met de heer Timmermans?

PLASTERK

Dat is de tweede partij morgenochtend met wie ik in gesprek dus, zeker.

VRAAG

Weet u eigenlijk waarom Wilders u als verkenner heeft gevraagd?

PLASTERK

Dat weet ik niet. Hij zei tegen mij dat hij de indruk had dat ik hem geen loer zou draaien, dus dat is ongeveer de formulering geweest.

VRAAG
Ja, maar nog verder? Heeft hij nog uitleg gegeven waarom het belangrijk was dat u het juist zou moeten zijn?

PLASTERK

Nee.

VRAAG

Helemaal niet?

PLASTERK

Nee, hij dacht dat het een interessante gedachte was en dat er draagvlak voor zou zijn en hij vroeg of het goed zou zijn als hij dat verkende en kwam dus een uurtje of een halfuurtje later terug met de mededeling dat er verrassend veel draagvlak voor was.

VRAAG

En u vroeg uzelf ook niet af waarom vraagt Wilders mij?

PLASTERK

Ik heb wel toen hij mij belde gezegd van goh ik kan nog wel een paar geschikte namen noemen en die zijn we ook even afgegaan.

VRAAG
Dus u wilde in eerste instantie niet?

PLASTERK

Nou, niet om die reden, maar ik dacht wat krijgen we nu en ik dacht joh die en die kunnen het ook allemaal, want ik lees jullie kranten ook allemaal en ik had al die namen gelezen, dus ik dacht nou even weten waarom, dus dat was een van mijn allereerste reacties.

VRAAG

En waarom heeft u wel ja gezegd?

PLASTERK

Ik wil het niet groter maken en het dramatischer laten klinken, maar het is toch omdat het land roept toch? Als het parlement vraagt of je een klus wil doen, dan moet je wel een hele goede reden hebben om die klus niet te doen, dus ik heb inderdaad natuurlijk mijn agenda moeten omgooien, ik was in mijn bedrijf met allemaal dingen bezig, dat vind ik toch, dan moet je wel een hele zware reden hebben om daar nee op te zeggen.

VRAAG

Ook als Frans Timmermans misschien had gebeld, dan had u ook ja gezegd?

PLASTERK

Als hij uiteindelijk mede namens het parlement, want daar gaat het nu natuurlijk om en dat geeft het gewicht er natuurlijk aan, als één iemand belt is het iets anders.

VAN DALEN (ANP)

Bij de vorige verkenningsfase na de vorige verkiezingen zijn uiteindelijk de gespreksverslagen van die verkenningsgesprekken ook openbaar gemaakt. Bent u dat van plan?

PLASTERK
Dan moet ik even kijken dat ik dat heel precies, ik kijk heel even naar Freek, want hoe is dit precies vastgelegd? (…) Of de gespreksverslagen openbaar worden gemaakt?

MANCHE

Na afloop ja. Na afloop van de verkenningsfase worden de gespreksverslagen openbaar.

VAN DALEN

Zullen journalisten en publiek tussentijds nog worden geïnformeerd over wat er tijdens de gesprekken heeft plaatsgevonden?

PLASTERK

Bij mijn weten, maar hou me ten goede, beperkt het zich echt tot de gespreksverslagen als zodanig, die worden ook geautoriseerd door degenen die daarin spreken, want die willen wel weten welke citaten uiteindelijk in het verslag komen, dus dat is allemaal keurig in procedure vastgelegd.

VAN DALEN

Tot slot, 5 december, dat is nog maar een week, denkt u dat het u gaat lukken om in die korte tijd verslag uit te brengen?

PLASTERK

Het streven zei ik net is om te proberen volgende week verslag uit te brengen. 5 december is niet helemaal het einde van volgende week, dus we gaan doen wat we kunnen en op de dag dat de Goedheiligman vertrekt, zou het mooi zijn als ik ook weer kon vertrekken, maar ik weet niet of we dat gaan halen.

VAN GRONINGEN (OP 1)

Heeft de nieuwe verkenner er een opvatting over dat een van de partijen met wie u moet gaan praten al de input naar de verkenner al aan de media heeft gegeven. De VVD, om het maar even bij naam te noemen.

PLASTERK

Oh. Er zijn ook wel weer opvattingen door anderen over gegeven geloof ik, over dat feit, ik denk dat ik er het beste aan doen om dat gewoon even te laten.

VAN GRONINGEN

U verwacht dat dat wellicht nog kan veranderen…

PLASTERK

Dat zijn alweer twee verschillende dingen, wat je ervan vindt dat mensen vooruitlopend op deze fase al aan de media opvattingen geven en een taxatie in hoeverre politieke partijen naar bevindt van zaken nog weer andere opvattingen kunnen ontwikkelen, dat laatste is ook wel eerder gebeurd in de geschiedenis van kabinetsformaties.

VAN GRONINGEN
Ja, maar het maakt uw werk misschien wel lastiger.

PLASTERK

Nou, dat gaan we zien, we gaan het doen met de situatie waarin we beginnen.

VRAAG

Zeg u heeft er niet lang over hoeven nadenken toen het land een beroep op u deed, maar wat was het voornaamste bezwaar dat u zag?

PLASTERK

Nou, ik moest even heel praktisch denken, want ik had allemaal afspraken, ik geloof dat er vanavond iemand uit Los Angeles, zou ik mee uit eten gaan om mee te praten over wetenschappelijke plannen en dat moeten anderen nu allemaal overnemen.

VRAAG

Maar louter praktische zaken?

PLASTERK
Ja, want ik ben gewoon druk aan het werk in een bedrijf en ja.

VRAAG

U heeft nu de rol van de koning, u heeft ook de woordvoerder van de koning, voelt u zich ook een beetje de koning?

PLASTERK

Nee, nee. Ik voel mij een eenvoudige burger die tot een hoge functie tijdelijk is geroepen en daar zijn best voor gaat doen.