Letterlijke tekst persconferentie informateur Remkes op 8 september 2021 bij aanvaarding informatie-opdracht

Mediatekst | 08-09-2021

Inleidende verklaring informateur Remkes

Dames en heren, zoals bekend heeft de Tweede Kamer gisteren een motie aangenomen, die mij heeft aangewezen als informateur. De voorzitter van de Tweede Kamer, mevrouw Bergkamp, heeft die opdracht ook toegelicht. De motie vraagt om uitvoering te geven aan het advies van de vorige informateur, mevrouw Hamer. En dat advies luidt, ik citeer: ‘coalitieonderhandelingen te begeleiden waarbij het op dit moment voor de hand ligt deze te richten op het vormen van een minderheidscoalitie uit een nader te bepalen combinatie van VVD, D66 en CDA. Daarbij zal deze minderheidscoalitie een constructieve en vruchtbare samenwerking moeten zoeken met de Staten-Generaal’.

Het spreekt vanzelf dat ik vereerd ben dat dit verzoek aan mij is gedaan, maar ik ben mij er ook zeer van bewust dat het geen eenvoudige opdracht zal zijn. Niet alleen lopen de visies en opvattingen van de betrokken partijen nogal uiteen, ook de onderlinge verhoudingen – zo is de afgelopen dagen ook nog weer eens gebleken – moeten groeien. Tel daarbij op dat de kabinetsformatie al lang duurt – op sommige momenten kwam op mijn netvlies het beeld van de processie van Echternach – en eigenlijk nog moet beginnen. Het geduld in de politiek en ook in de samenleving wordt nogal op de proef gesteld. Kortom: het is een ingewikkelde klus en daar ben ik mij zeer van bewust. Maar ik heb er wel vertrouwen in dat partijen in onze Nederlandse politiek elkaar uiteindelijk weten te vinden als dat nodig is en ook over eigen schaduwen heen te stappen als dat nodig is.

Gisteren heb ik in het Kamerdebat ook gemerkt dat er bij de betrokken partijen de wil is om eruit te komen. Iedereen zit in feite in de maag met de ontstane situatie en dat is een eerste stap om verder te komen, maar garantie op succes is het niet: in de komende gesprekken zal moeten blijken of partijen daadwerkelijk bereid zijn een begin te maken met coalitieonderhandelingen. Ik heb natuurlijk de afgelopen dagen verschillende artikelen gelezen en de kop, laat ik dat ervan zeggen, de kop in de Volkskrant van hedenochtend is fout: niet ‘Remkes moet het doen’, maar de partijen zelf moeten het doen. Het is aan hen om de stappen te zetten om uit deze impasse te komen en dat vraagt om een constructieve houding van iedereen. En overigens is het goed om op te merken dat een minderheidskabinet vraagt om een verantwoordelijke en constructieve opstelling in brede zin en niet alleen van de deelnemende partijen.

Het is mijn bedoeling om snel van start te gaan met de uitvoering van de opdracht en om mijzelf snel een beeld te vormen van de situatie heb ik vandaag al gesprekken met de fractievoorzitters van VVD, D66 en CDA. Dat zijn de drie partijen die in het advies van het verslag van mevrouw Hamer zijn genoemd, voor het onderzoeken van een minderheidscoalitie. En ik zal morgen verder gesprekken hebben met de PvdA, GL en CU. Dan heb ik in ieder geval de zes partijen gesproken die ook de afgelopen periode uitgebreid met elkaar in gesprek zijn geweest en ik sluit zeker niet uit dat ik later ook nog met andere partijen kom te spreken.

Of deze fase lang of kort gaat duren, kan ik nu vanzelfsprekend nog niet zeggen. Ik waag mij niet aan voorspellingen. Het gaat er wel om, om resultaat te boeken en we gaan dit op een zorgvuldige wijze doen. Maar vanzelfsprekend neem ik niet meer tijd dan nodig is. Daar vraagt de problematiek die op tafel ligt om, daar vragen de burgers in dit land om, daar vraagt het aanzien van de politiek om en daar vraagt ook Limburg om. Want ik heb ook nog een paar verantwoordelijkheden, zoals bekend, in die provincie liggen.

Dat is, dames en heren, in hoofdlijnen mijn inzet en de werkwijze voor de komende twee dagen. Ik heb het voornemen om mij weer bij u te vervoegen als ik ook daadwerkelijk iets te melden heb en het Bureau Woordvoering Kabinetsformatie zal u in de tussentijd via persberichten en sms op de hoogte houden van de verdere agenda.

JONKER (NIEUWSUUR)

Nu wordt u weer voor een lastige klus gebeld, wat dacht u toen dat gebeurde: ‘kunnen ze niet zonder mij?’.

REMKES

Ach nee, dat soort diepzinnige vragen stel ik mijzelf nooit. Ik zag natuurlijk al enige tijd dat – en met ook wel enig gevoel van irritatie – dat het proces bezig was om in het slop te lopen en dan heb je op een gegeven ogenblik ook zelf een verantwoordelijkheid. En zo ben ik nou een keer opgegroeid: als dit soort verzoeken tot je komen, dan kun je niet makkelijk ‘nee’ zeggen.

JONKER

Uw voorganger Hamer het over ‘broze lijntjes’. Er is inmiddels bijvoorbeeld ook een speech gegeven, er zijn andere dingen gebeurd, zijn er ook broze lijntjes inmiddels gebroken?

REMKES

In mijn waarneming niet. Dat bleek gisteren niet uit het Kamerdebat en volgens mij is er ook voldoende verantwoordelijkheidsbesef, maar we gaan het zien in de gesprekken, is er ook voldoende verantwoordelijkheidsbesef om dat niet te laten gebeuren.

JONKER

En u noemde eerder de formatie een ‘black box’, gaat u die formatie transparanter maken?

REMKES

Ik heb zojuist iets gezegd over dat ik mij opnieuw tot u zal wenden als ik ook daadwerkelijk iets te vertellen heb en dat is ook precies mijn voornemen.

JONKER

Dat klink niet…

REMKES
En sommige... Kijk, laat ik dat nou ook maar zeggen: de gesprekken kunnen natuurlijk niet in de openbaarheid gevoerd worden want daar is het resultaat niet mee gediend, maar ik vind wel dat er in ieder geval zicht op de voortgang van het proces geboden moet worden. En in die zin zal het proces wat mij betreft ook open en transparant zijn.

JONKER

U praat met zes partijen, legt u zich dan neer bij de opdracht van een minderheidskabinet of is er nog een mogelijkheid voor een meerderheidskabinet?

REMKES
In de formatieopdracht staat: in eerste instantie richten op een minderheidskabinet. Ik heb daar, of onder mijn verantwoordelijkheid zijn daar ooit nog een keer – ik geloof dat het ergens op pagina 170 staat, in het rapport Lage drempels, hoge dijken – een aantal behartenswaardige opmerkingen over aangegeven.

JONKER
Ja, we moesten niet zo krampachtig doen met minderheden of een minderheidskabinet.

REMKES

Maar… dus dat zal als eerste op de agenda staan. Maar in dit proces kun je nooit alles uitsluiten.

HOEDEMAN (ALGEMEEN DAGBLAD)

Meneer Remkes, hebt u geduld met mensen die denken, met politiek leiders, die denken dat ze geen chemie hebben en niet over hun schaduw willen heen springen?

REMKES

Eigenlijk heb ik die vraag net beantwoord, want ik ga ervan uit dat verantwoordelijke politici dat wel kunnen en dat ook doen, als de situatie daarom vraagt. En dat ze ook hun, als dat nodig is, hun persoonlijke gevoelens aan de kant zetten want er mag van verantwoordelijke politici worden verwacht dat ze op een zakelijke manier met elkaar willen samenwerken.

HOEDEMAN

Ja, maar waarom zouden ze het nu wel doen als ze het tot nu toe niet deden?

REMKES

Misschien dat ook gisteren in het Kamerdebat het gevoel van urgentie ook op de desbetreffende politici zegenrijk gewerkt heeft.

SCHREINEMACHERS (RTL NIEUWS)

Meneer Remkes, u zei dat u een constructieve opstelling verwacht van alle partijen. Heeft u dat in de afgelopen tijd gemist?

REMKES

Op sommige momenten niet en op sommige momenten wel.

SCHREINEMACHERS

Op welke momenten heeft u dat gemist?

REMKES

Nou, laat ik dat nog maar even in het midden laten.

SCHREINEMACHERS

U zei: er is geen garantie op succes. Hoeveel tijd geeft u zichzelf om te kijken of er een succes te boeken is?

REMKES

Ik heb net gezegd dat ik mijzelf geen absolute deadline in de tijd gesteld heb, maar in de loop van oktober moet in ieder geval wel heel veel duidelijk zijn.

SCHREINEMACHERS

Is in de loop van oktober dan ook al inhoudelijk gepraat tussen partijen die eventueel een kabinet zouden kunnen vormen?

REMKES

Als het aan mij ligt, dan wordt op korte termijn de focus gericht op de inhoud. Daar vraagt de samenleving om.

SCHREINEMACHERS

Ja, dat werd voor de zomer ook gezegd. Er werd zelfs gezegd: we gaan eerst over de inhoud praten, daarna kijken we welke partijen daarbij horen. Ondertussen zijn we weer een paar maanden verder en de inhoud die is nog steeds onduidelijk.

REMKES

Ja, als dat de houding blijft, ben ik er snel mee klaar.

VRAAG (TELEGRAAF)

Meneer Remkes, u spreekt hier het vertrouwen uit dat partijen bereid zijn over hun schaduw heen te stappen. Waar is dat vertrouwen concreet op gebaseerd? Kunt u dat schetsen aan de hand van een voorbeeld?

REMKES

Omdat ik de drie fracties, maar ook de zes fracties zoveel verantwoordelijkheidsbesef toedicht dat dat vertrouwen, dat er aanleiding is voor dat vertrouwen.

VRAAG

En hoe ziet u in dat licht de speech van een van de hoofdrolspelers, Sigrid Kaag, de aanval die ze daarin heeft geopend op de andere hoofdrolspeler, VVD-leider Rutte?

REMKES

Ik heb de speech, toen ik hem ook op papier las, op sommige punten – en ik zal u niet zeggen op welke punten – voorzien van een paar vraagtekens.

VRAAG

En die vragen gaat u ook aan een van de hoofdrolspelers stellen?

REMKES

Dat zal ongetwijfeld, zullen sommige onderwerpen de komende dagen aan de orde komen.

VRAAG
Ja en wat verlangt u dan van haar?

REMKES

Dat ga ik u nu niet zeggen.

VRAAG

In hoeverre is eigenlijk tijd een factor in de zin: hoe ver reikt eigenlijk het mandaat van de kiezer? Wanneer is het eigenlijk afgelopen?

REMKES
Kijk, de charme van ons bestel is dat staatsrecht bij wijze van spreken iedere dag opnieuw geschreven wordt, dus daar is geen mathematische duiding aan te geven. Op een gegeven ogenblik gaan politici, mede onder invloed van geluiden die ze van de burgers horen, zich natuurlijk ook wel zelf in toenemende mate achter de oren krabben.

VRAAG

Ja, de burger is er nu al klaar mee.

REMKES

Ja, ik weet niet op welk onderzoek u dat baseert, maar sommige burgers zijn dat ja. Dat weet ik ook, die geluiden hebben mij ook bereikt.

VRAAG (DE LIMBURGER)

Ja, ik maak even een uitstapje naar het zuiden, want u zei daar net al: daar zitten ze ook te wachten op me. Er zijn mensen die zeggen: dat is een klus waar u de handen al meer dan vol mee heeft. Hoe gaat u beide ballen in de lucht houden?

REMKES

Nou daar heb ik natuurlijk goed naar gekeken en mijn houvast in Limburg is de opdracht die ik van de minister van Binnenlandse Zaken heb gekregen. En die opdracht was in feite, viel uiteen in vier delen. In de eerste plaats: zorg dat er een nieuw college van GS komt. Die is er inmiddels. Zorg dat de procedure voor de benoeming van een opvolger zorgvuldig wordt opgestart. Dat is inmiddels ook geschied. Zorg dat er een fundament, waar het gaat om het integriteitsbesef, in de Limburgse politiek-bestuurlijke cultuur komt te liggen. De onderzoeken daartoe lopen, dus ook dat loopt. En het vierde deel was: zorg dat de verhoudingen met het lokale bestuur op orde blijven. Ik heb de afgelopen tijd heel veel gesprekken met burgemeesters gehad en dat loopt op een hele goeie wijze. En verder heb ik bij mijn aanstelling gezegd, hetzelfde wat ik hier in Den Haag heb gezegd toen ik waarnemend burgemeester werd: de waarnemer is er niet voor feesten en partijen. En dat is voor mijn agenda ook een uitstekende richtsnoer.

VRAAG (NRC HANDELSBLAD)

Eén vraag meneer Remkes: blijven de gesprekken hier plaatsvinden? En dat vraag ik om twee redenen: met het oog op de verbouwing, op een gegeven moment gaat het gebouw volgens mij echt dicht, en twee zou het ook niet dienstbaar zijn aan het proces om een keer weg uit Den Haag te gaan zoals voorgangers hebben gedaan als informateur, om misschien naar Limburg of naar Groningen te gaan?

REMKES

Mij is gemeld dat de komende dagen het proces hier nog plaats kan vinden en dat er op een gegeven ogenblik, ergens volgende week dacht ik, wordt verhuisd. En dan zitten we even op een andere locatie en daarna wat meer definitief naar de overzijde van het Plein. En ik sluit niet uit dat er op een gegeven ogenblik, maar dat zal in overleg met de gesprekspartners moeten, dat het ook weleens verstandig kan zijn om het Haagse politieke strijdtoneel even te verlaten. Maar daar kan ik op dit ogenblik concreet nog niets over zeggen. En dan zijn er inderdaad twee hele mooie plaatsen ja, of twee hele mooie provincies, daar hebt u volstrekt gelijk in.

VAN LEEUWEN (BNR)

Nou even over, u heeft er een staatscommissie over gehad, het minderheidskabinet. Is Nederland daar nou echt aan toe, klaar voor inhoudelijk? En hoe helpt dat dan onze democratische cultuur?

REMKES

Ik versta de vraag niet helemaal goed.

VAN LEEUWEN

U gaat werken aan een minderheidskabinet, dat is toch historisch denk ik in Nederland. Kunt u zeggen waarom dat belangrijk is voor Nederland op dit moment, voor onze democratie?

REMKES

Nou er is wel vaker in de Nederlandse politieke geschiedenis sprake geweest van een minderheidskabinet, overigens niet met altijd even groot succes. Maar wat wij destijds in ons rapport hebben geschreven, dat is dat dat wel een voertuig kan zijn tot kortere, meer beknopte regeerakkoorden en tot andere wat meer dualere houdingen met de Kamer. En wat overigens wel opvalt als je terugkijkt: dat minderheidskabinetten vaak aan het eind van het formatieproces gesuggereerd worden, terwijl dat natuurlijk op zichzelf helemaal niet nodig is. Het kan ook als een zelfstandig, een zelfstandige vorm van regeringsvorming worden beschouwd.

VAN LEEUWEN

De VVD heeft er echt een trauma van, we hebben natuurlijk ook een gedoogconstructie gezien met de PVV, Rutte I. Hoe gaat u Mark Rutte ervan overtuigen dat dit een goed idee is?

REMKES

Hij heeft volgens mij de motie ingediend. Tenminste de motie, zoals die gisteren door de Kamer is aangenomen, waarin het fenomeen minderheidskabinet wordt aangegeven, is door de fractievoorzitter van de VVD ingediend. Dus.

VAN LEEUWEN

Maar dat het stabiel is, dat het stabiel bestuur is, dat je onze problemen kunt oplossen daarmee.

REMKES

Oh dat zal ongetwijfeld in de gesprekken aan de orde komen.