Letterlijke tekst persconferentie informateur Mariëtte Hamer op 14 mei 2021

Mediatekst | 14-05-2021

Inleidende verklaring informateur Hamer

Welkom allemaal. Het leek mij goed om toch even een korte persconferentie te houden. Hoewel ik natuurlijk toen ik woensdagavond bij de Kamervoorzitter kwam na afloop al een aantal dingen heb gezegd. Dus misschien denkt u wel: dat hebben we allemaal voor een deel gehoord. Maar ik wilde toch iedereen in de gelegenheid brengen op een vooraf aangemeld moment om nog even goed toe te lichten: wat is nu de opdracht? En hoe gaan we voorlopig, voor zover we dat kunnen overzien, want u zult vast begrijpen dat dit een proces is wat je niet helemaal van tevoren kunt uitstippelen hoe we dat gaan aanpakken.

Allereerst maar even beginnen met de opdracht die er ligt. Uiteraard is de Motie Kaag-Rutte hierin leidend. U heeft allemaal kennis kunnen nemen van die motie. En je ziet dat in die motie eigenlijk twee delen zitten. Een inhoudelijk deel en het tweede deel gaat meer over de partijen. Eerst maar even dat inhoudelijke deel. Want dat bestaat dan vervolgens weer uit drie elementen. Natuurlijk als eerste politieke overeenstemming zoeken over het herstel- en transitiebeleid. Het tweede is het inventariseren van de grote urgente thema’s die met de uitvoering ter hand moeten worden genomen. En tenslotte de afspraken die gemaakt moeten worden om de democratische rechtsorde te versterken. Dus dat is het inhoudelijk deel. En we zullen dus in de loop van de tijd ook zien waar zeg maar eventueel nog samenhang is tussen die drie verschillende onderdelen. Dan het tweede deel van de opdracht is om te onderzoeken welke partijen vervolgens bereid zijn om op basis van onderzochte contouren te kijken of zij mee willen gaan doen aan de onderhandelingen over een coalitieakkoord.

Naast wat ik dan maar even noem de opdrachtmotie zijn er ook nog een aantal andere moties aangenomen. In ieder geval een om ook met jongeren te spreken. En een motie over het sociaal contract. Nou we gaan uiteraard kijken hoe we die twee moties bij onze werkzaamheden kunnen betrekken. De opdracht gaat dus eigenlijk zowel van de inhoud naar het beleid als vervolgens in de tweede fase naar welke partijen. En ik denk dat het goed is om aan te geven, dat heb ik woensdagavond ook gezegd, na alles wat er de afgelopen maanden is gebeurd, zien we dit ook echt als de start van de inhoudelijke formatie. En het werd ook tijd, zal ik maar zeggen, om daar aan te beginnen. Ik ben uiteraard zelf zeer vereerd dat ik ben gevraagd voor deze opdracht. Niet een makkelijke opdracht, omvangrijk ook, ingewikkeld ook. Maar goed, we gaan aan de slag. Het moet, het is denk ik heel erg belangrijk. Zowel voor de mensen in het land als voor de Nederlandse politiek om nu deze stap naar de inhoud te gaan zetten. Daarmee geef ik ook al aan dat die inhoud nu echt voorop moet staan. Te beginnen bij dat zogeheten herstel- en transitiebeleid.

Ik ga komende maandag en dinsdag spreken met de 18 fractievoorzitters en ben uiteraard ook heel erg benieuwd naar hun concrete ideeën over hoe we dat herstel- en transitiebeleid moeten gaan vormgeven. Overigens beginnen we niet blanco, want er zijn heel veel adviezen, ook adviezen waar ik zelf de leiding in heb gehad. Maar die ons op weg kunnen helpen om dat te formeren. Ik ben nogmaals ook ontzettend benieuwd naar wat de 18 partijen daar voor ideeën over hebben. We zullen later in de week volgende week ook in gesprek gaan met uiteraard ook de jongeren, want dat is ons gevraagd, dat was ik overigens zelf ook al van plan. Maar ik ben ook voornemens om te gaan spreken met bijvoorbeeld sectoren die flink zijn getroffen door die crisis en die juist ook een belangrijke rol hebben bij dat herstelbeleid. We zullen ook natuurlijk samen met de staf ons in gaan lezen, veel bij elkaar gaan zoeken, zodat we mede op basis van de ideeën van de fractievoorzitters eigenlijk snel kunnen gaan werken aan die contouren van dat herstelbeleid en daarover dan vervolgens weer het gesprek gaan voeren.

Dan tenslotte het verwachtingspatroon. 6 juni is genoemd. Toeval wil dat ik op 7 juni jarig ben. Dus allerlei redenen om op 6 juni klaar te willen zijn. Maar ik heb woensdagavond ook al gezegd: ik voel zeer veel urgentie om snel aan de slag te gaan, zo snel mogelijk te werken. Maar een datum is uiteindelijk ook maar een datum. Het gaat uiteindelijk om de kwaliteit van dat werk wat er uit voortkomt. Ik denk tenslotte dat het echt ongelofelijk belangrijk is dat de formatie nu echt van gang gaat en dat we naar de inhoud gaan en dat we proberen het stokje over te nemen van Herman Tjeenk Willink. Die eigenlijk ook met dit proces al een invulling heeft gegeven aan hoe de nieuwe bestuurscultuur kan zijn. Namelijk een open proces met die 18 partijen om met de inhoud te beginnen. En we gaan ja met optimisme zou ik zeggen aan de slag, een hele spannende uitdaging.

Vragen en antwoorden 

VRAAG (NIEUWSUUR)

Het werd tijd ook, verzuchtte u net een beetje, dat we met de inhoud aan de slag gaan. Hoe kenschetst u de formatie tot nu toe?

HAMER

Nou ja de formatie is natuurlijk van start gegaan en eigenlijk vrij snel weer tot stilstand gekomen. Waarbij het natuurlijk sterk is gegaan over het proces in de Tweede Kamer en tussen de partijen onderling. Waarbij natuurlijk heel zichtbaar is geworden dat er onderliggend wel een probleem lag, dat lag er natuurlijk al naar aanleiding van de toeslagaffaire met wat dan is gaan heten de bestuurscultuur. Misschien ook wel de parlementaire cultuur. Ik denk dat het in zekere zin, soms is het nodig dat iets even ontploft, dan kun je daarna weer makkelijker verder. Maar ik denk wel dat na twee maanden ontploffing het nu tijd is om gewoon weer echt met die inhoud aan de slag te gaan. En we zitten wel in een situatie waarin dat ook niet kan wachten. Want we zitten toch in een grote crisis nog steeds met zijn allen.

VRAAG

Denk u ook een inhoudelijk akkoord te kunnen bereiken in de tijd die u heeft? U gaat u het stokje wat dat betreft ook weer aan de volgende geven?

HAMER

Dat is heel erg moeilijk om nu vooraf te kunnen bepalen hoe je kan komen. Ik ben zelf wel redelijk optimistisch over dat herstel- en transitiebeleid, omdat daar eigenlijk al zoveel ligt. Ik heb zelf de denktank coronacrisis in het leven geroepen. Daar zijn we ook verschillende momenten met de Kamer over in gesprek geweest. Er zitten veel elementen in waarvan ik denk dat partijen het snel over eens kunnen worden. Maar ja, als je echt een stapje dieper praten, kom je ook altijd weer op dingen uit waar ze het dan niet over eens zijn. Dus ja, dat moeten we echt zien. Ik hoop wel dat we zeg maar dat onderdeel nou echt zo snel mogelijk in de steigers kunnen zetten, want dat kan echt niet wachten.

VRAAG

En inhoudelijk lijkt momenteel makkelijk eigenlijk dan het wie-met-wie, zoals u het noemde?

HAMER

Ja, maar misschien dat dat zich dan ook weer organisch gaat ontwikkelen. Ja dat zal... Daar zie je natuurlijk ook de laatste weken wel weer openingen in. Maar dat zullen we moeten gaan zien en dat is wel spannend, want het is nieuw om in zo’n open proces daarnaar te gaan kijken.

VRAAG

De heer Rutte die had het maandag erover dat hij op een andere manier wilde polderen, misschien wel minder polderen. Dus dat eerst in de Kamer afspraken worden gemaakt en dan pas in de polder. Past u wel bij die zoektocht? U bent bij uitstek de polderaar?

HAMER

Ja, ik heb natuurlijk ook wel zestien jaar in de politiek gezeten en daarvoor ook nog een heel ander leven gehad. Ik begonnen in de studentenvakbeweging, daarna lang directeur geweest in de volwasseneneducatie. Dus op een gegeven moment wordt er iets op je geplakt van het laatste plaatje, zal ik maar zeggen. Maar ik moet nu leiding geven aan dit proces en misschien ga ik dat wel verrassend doen.

VRAAG (RTL NIEUWS)

Mevrouw Hamer, als informateur bent u sturend procesbegeleider op de inhoud. Kan in deze fase, als er nog geen duidelijkheid is over gesprek Rutte Omtzigt, kan het CDA dan wel onderhandelen? Of zegt u; dat is voor de volgende fase, voor de informateur na mij.

HAMER

Nou ja, kijk het interessante van wat de opdracht is, is dat er natuurlijk – zonder dat het er zo staat – zit natuurlijk als mij gevraagd wordt een voorstel te doen voor het herstel- en transitiebeleid, ja onderhandelen doe je op verschillende manieren. Je kan gaan zitten – dat doen we bij de SER wel eens – en dan weten we ‘vanavond gaan we met de deuren slaan’ en dat noemen we dan onderhandelen. Maar soms kan onderhandelen ook gewoon innig naar elkaar luisteren, goed ophalen ‘wat zijn de gemeenschappelijke ideeën’. Zo kom je ook tot een eerste inzicht in waar je het over een bent. Dus hoe dat precies zal gaan weet ik niet. Wat het CDA moet doen dat is echt aan het CDA. Voor zover ik weet is er één CDA en heeft die een fractievoorzitter en daar gaan we mee spreken.

VRAAG

Maar als de rijen daar niet gesloten zijn, dan heeft u toch een probleem als informateur?

HAMER

Nou, wat ik u zeg: ik praat met partijen, ik praat met de fractievoorzitters van de partijen en ik heb geen probleem. Hoogstens heeft het CDA een probleem. Maar dat is echt te kijken hoe het bij het CDA gaat. Daar ga ik ook geen uitspraken over doen.

VRAAG

Oké. Dan in algemene zin: u bent fractievoorzitter geweest in een vechtcoalitie, waarbij premier Balkenende en vicepremier Wouter Bos niet met elkaar door één deur konden. Als u dit soort problemen in de karaktersfeer tegenkomt, geeft u dan uw opdracht terug?

HAMER

Het is moeilijk, in die zin zou ik zeggen wacht mijn biografie af, om nu meteen in een frame van ‘vechtkabinet’ en ‘niet door één deur’... In ieder geval was bij dat kabinet een buitengewoon harmonisch, in ieder geval in mijn periode, samenzijn tussen de drie fractievoorzitters. Dus soms kan het één weg, soms kan het ander weg. Ik ben nog helemaal niet toe aan de opdracht, die gaat nu nog beginnen. Dus laat staan dat ik hem ga teruggeven. En daarbij is de volgorde nog even goed kijken naar wat moet er in deze eerste fase, want zo zie ik dat gebeuren. Nou dat is één inhoud, dat is twee kijken naar partijen. En we zijn nog lang niet in het stadium van de mensen toe. Dat lijkt me ook echt iets voor een volgende fase.

VRAAG (RTL NIEUWS)

Mevrouw Hamer, u zei dat u optimistisch bent over de mogelijkheden om een herstelplan op te zetten de komende tijd. Wordt dat een heel gedetailleerd herstelplan?

HAMER

Nou, dat lijkt mij in die zin nog niet, omdat we natuurlijk tot 6 juni de tijd hebben. Maar het is ook altijd de vraag; wat noem je detaillistisch (onverstaanbaar, red.). Kijk, je moet over van... Er moet een natuurlijke overgang gaan komen van de afbouw van het steunbeleid, waarbij we nog niet weten wanneer precies. Waarbij we ook graag in gesprek gaan met partijen ‘is dat nou generiek? Of kun je iets doen zeg maar..’ Daarom wil ik ook zo graag met die sectoren praten die het zo moeilijk hebben. Moet je daar maatwerk in gaan doen? Maar op een gegeven moment bouw je het ene af, even los van wanneer je dat gaat doen, en begin je als het ware met het herstel en het investeren. En daar denk ik dat er wel een heleboel contouren liggen en hoe precies gedetailleerd we dat precies in deze fase moeten doen of dat je ook zegt; een aantal vraagstukken daarvan, bijvoorbeeld de omvang van de investeringen die je wil doen, doe je in de volgende fase met de partijen aan tafel. Dat ga ik onderzoeken de komende tijd.

VRAAG

Wat is uw uitgangspunt? Een zo breed mogelijke meerderheid voor een herstelplan, of een eenvoudige meerderheid? (onverstaanbaar, red.)

HAMER

Nou ik denk dat het eigenlijk in het belang van het onderwerp is, als ik even kijk naar onze Nederlandse economie en hoe mensen in de knel zitten nu en ook hoe – dat heb ik geloof ik gezegd toen ik zelf op bezoek ging bij de vorige informateur – de statistieken zijn soms optimistisch, maar als je onder de statistieken gaat kijken, zie je toch (onverstaanbaar, red.). Ga naar de binnensteden van de grote steden. Daar staat het water aan de lippen van een heleboel winkeliers. Dus daar is eigenlijk wel een brede coalitie is daar van belang. Daarbij vind ik het ook wel bij die nieuwe bestuurscultuur passen, als ik even probeer te interpreteren wat de heer Tjeenk Willink daarover heeft gezegd, dat je zeker probeert in dat begin – daarom ben ik ook zo nieuwsgierig naar die ideeën – dat je wel probeert alle creatieve ideeën die daarover zijn, ook van partijen die niet van plan zijn aan de regering mee te doen, om die wel mee te nemen.

VRAAG

Een heel concreet punt dat al uitgebreid bediscussieerd is; ondernemers die in de problemen zitten en zeggen ‘kan niet een deel van de belastingschuld worden kwijtgescholden?’. Is dat een vraag die over een paar weken beantwoord zou moeten zijn of dat gaat gebeuren of niet?

HAMER

Daar zullen we het over moeten hebben. Ja. Ja. En hoe concreet we daar uiteindelijk in het eindverslag in worden, ja dat wordt voor mij zelf ook de zoektocht.

VRAAG

U zei ook dat het mogelijk zich vanzelf wel uitkristalliseert welke partijen met elkaar een kabinet zouden kunnen vormen. Hoe ziet u dat voor zich?

HAMER

Waar ik naar moet gaan kijken natuurlijk, is naast dat herstel- en transitiebeleid waarvan je zou kunnen zeggen daar is het in ieder geval heel erg van belang dat je een brede coalitie – en dan bedoel ik niet coalitie in regering, maar coalitie in de zin van partijen die daar steun aan willen geven. Maar bij die andere onderwerpen, bij de te inventariseren grote thema’s, daar gaat denk ik wel zich uitkristalliseren van waar zie je nou wel partijen tot elkaar komen en welke partijen zie je bij wijze van spreken het nooit gaan lukken? Als de een, laat ik een heel simpel voorbeeld nemen, dat kennen we allemaal, als de ene zegt ‘ er is geen probleem’ en de ander zegt ‘er is een groot probleem met klimaat’, dan zal het niet erg voor de hand liggend zijn om die samen in een coalitie te zetten. En daar zit natuurlijk een heleboel kleur tussen. En dat ga ik onderzoeken.

VRAAG

Dan blijft er weinig over en dan wordt het al snel een midden-coalitie?

HAMER

Nou dat, ik geef nu dit voorbeeld, maar goed, het is ook aan partijen zelf om dan natuurlijk uiteindelijk te zeggen ‘nou ja ik wil daar misschien met dat onderwerp niks, maar in de loop van de tijd vind ik andere dingen belangrijker’. Dat is voor mij moeilijk nu zomaar in zijn algemeenheid te zeggen. Daarbij ga ik dan ook partijen voor de voeten lopen en dat wil ik zeker niet doen.

VRAAG

En wat verwacht u? Verwacht u echt op 6 juni te kunnen zeggen: deze partijen zouden een kabinet kunnen vormen. Of een klein groepje partijen waar dan nog een verdere selectie in (onverstaanbaar, red.)

HAMER

Ja dat laatste zou ook kunnen. Dat durf ik niet te zeggen. Dat hangt toch erg van die gesprekken af of het zich meteen uitkristalliseert of dat je zegt je houdt eigenlijk een bredere groep over die op basis van deze opdracht nog niet verder te destilleren is. En ik zal ook moeten ontdekken... Dus tijd is één ding, maar ik zei net al, tijd en kwaliteit hebben ook met elkaar te maken.

VRAAG

Is er veel tijd verloren gegaan de afgelopen maanden met alle ontwikkelingen die er voorheen waren in de formatie?

HAMER
Nou kijk ik vind zelf, dat heb ik eerder gezegd – het zo raar zijn als ik vandaag wat anders zeg – als je kijkt wat er in de economie aan de gang is, als je kijkt naar de kwetsbare groepen, als je kijkt naar de jonge generatie – daarom begin ik steeds over de jonge generatie – die willen aan het werk. Die zijn soms nu hun werk kwijtgeraakt, terwijl ze net waren begonnen. Voor die mensen is allemaal geen... En datzelfde geldt voor overigens ook voor de mensen die via de tijdelijke contracten op straat zijn komen te staan of voor de ondernemers die het water naar de lippen staat. Voor die tijd, voor hen waren die twee maanden natuurlijk ontzettend lang. Dat gecombineerd met alle coronamaatregelen. Dus in die zin hebben we geen tijd te verliezen. Kijk je er met een politiek oog naar, van misschien zeggen we over twee jaar ‘het is misschien goed geweest dat het even ontploft is, want dat moest een keer even ontploffen’. Dat durf ik nu nog niet te zeggen.

VRAAG (TELEGRAAF)

Mevrouw Hamer, ik vroeg mij af, een beetje voortbordurend op wat u net werd gevraagd: u krijgt een opdracht mee, overeenstemming over herstel- en transitiebeleid met al langer bestaande problemen. Is dat iets waar... Wat kan u daar in drie weken aan bijdragen? Een opzetje? Dat lost u ook niet even op, laat ik het zo zeggen.

HAMER

Nou er liggen natuurlijk echt ongelofelijk veel ideeën over hoe je dat zou moeten aanpakken. Dus ik denk dat het niet zo heel ingewikkeld is om van die ideeën zeg maar een overzicht te maken en met partijen in gesprek te gaan van ‘wat spreekt je daar nou in aan?’. Wat ik daar net over zei, ze hebben daar zelf ongetwijfeld ook ideeën over. Dus misschien moet dat toch wel mogelijk zijn. En dat vraagt eigenlijk de tijdgeest ook wel om daar snel uit te zijn. Maar goed, nogmaals, ik zei in het begin optimistisch ‘het zou ook raar zijn om dat niet te doen’. En of ik later moet constateren dat ik te optimistisch ben geweest, ja dat durf ik nu nog niet te zeggen.

VRAAG

U zegt u voelt urgentie. Wat hoopt u nou, als het 6 juni wordt, op te leveren in de zin van moet daar dan daarna, hoopt u dan dat daarna in afzienbare tijd vervolgens ook een kabinet kan worden geformeerd?

HAMER

Wat ik zelf zou hopen is natuurlijk dat het mij lukt om überhaupt binnen die gestelde termijn, want die is erg kort, dat heb ik natuurlijk ook gezien, om toch van het merendeel van de dingen die nu mij gevraagd worden om daar dan een fixe stap in te zetten. En natuurlijk hoop ik ook te kunnen aangeven op dat moment wat ik denk dat de volgende stap is. Maar alles wat ik daar nu over ga zeggen, gaat zich ook als het ware – daarvoor heb ik lang genoeg in de politiek gezeten – als ik daar nu heel voorzichtig in ben denkt iedereen ‘dat is fijn, meer hoeven we dan nu niet’. Als ik er heel ambitieus in ben, dan wordt iedereen misschien heel zenuwachtig. Dus ik ga dat maar een beetje ondervinden.

HAMER

U nodigt alle achttien fractievoorzitters uit. Op de heer Van Haga na is iedereen natuurlijk al inmiddels drie keer langs geweest bij uw voorgangers. Wat hoopt u nog op te steken van (onverstaanbaar, red.)

HAMER

Ik ga wel met een andere vraag beginnen, want we gaan echt natuurlijk beginnen met de vraag ‘hoe gaan we dat herstel- en transitiebeleid oplossen?’. Dus ik hoop de gesprekken die zijn geweest niet over te doen, maar wel echt een nieuw gesprek aan te gaan en dit is ook echt een nieuwe fase. En iedereen heeft gezegd ‘we willen het over de inhoud hebben’. Ik ga ook niet inventariseren, zeg maar zoals de eerste verkenners zijn begonnen, ik ga echt beginnen met de vragen die er nu liggen.

VRAAG (ANP)

Mevrouw Hamer, u zei dat u in de loop van volgende weken gaat praten met de zwaar getroffen sectoren. Kunt u voorbeelden geven van sectoren die dat zijn?

HAMER

Nou ik heb het lijstje uitnodigingen nog niet gemaakt. Dus ik ben een beetje voorzichtig, want als ik nou iets noem en ik het wordt dan toch een andere sector, dan heb ik weer iemand teleurgesteld. Maar in ieder geval ik ga met de jongeren praten. Ik ben ook van plan de kunstensector uit te nodigen, omdat ik daarvan hoor, ja zij zich echt gefrustreerd voelen dat zij zich niet gehoord worden. En voor de rest ga ik een selectie maken van de sectoren waarvan ook de deskundigen aangeven dat ze verwachten dat die het het meest moeilijk zullen hebben, want ik wil natuurlijk proeven van ‘elke week is er één’. CPB zegt bijvoorbeeld, en DNB, van ‘het kan best wel eens heel snel met het herstel gaan’. Nou is dat nou zodra het weer opengaat. Maar voelen die sectoren dat? Is dat zo? Daar wil ik nu een gevoel bij krijgen.

VRAAG

U begint dus maandag en dinsdag met de fractieleiders. Uw voorganger hield die gesprekken, die verslagen zouden openbaar kunnen worden inderdaad, maar er zou ook onder vier ogen gesproken kunnen worden. Wat wordt uw stijl daarin? Hoe gaat u dat aanpakken?

HAMER

Dat moet ik ook nog een beetje ondervinden. Ik kan me bijna niet voorstellen... Maar goed, zeg maar in de manier waarbinnen wij in de Sociaal Economische Raad werken is het altijd een combinatie van beiden, van én met elkaar soms echt afgesproken, maar je pakt ook heel vaak de telefoon. Hoe ik dat hier ga vormgeven weet ik niet. Dat ga ik ook nog eens even ondervinden.

VRAAG

Het vertrouwen heeft natuurlijk een grote deuk gekregen onderling. Daar wordt nu aan gewerkt om dat te herstellen. Tegelijkertijd is er ook de roep voor een dun regeerakkoord, maar er wordt dus gesproken over het herstel op de korte termijn. Ook het herstel op de lange termijn. Is dat dunnen regeerakkoord nog wel haalbaar?

HAMER

Ook dat zal ik moeten ondervinden en daar ga ik natuurlijk ook over praten. Alleen het moeilijke is dat vaak als je in abstracties blijft praten, dan is de een voor dun en de ander voor dik. Als je het gaat concretiseren, is mijn ervaring, is dat ook degene die voor een dun regeerakkoord zijn soms toch nog wel een heleboel puntjes hebben die ze wel opgeschreven willen hebben. En dan wordt het alsmaar toch dikker. Dus ik weet niet of we heel lang in die discussie moeten blijven hangen. Maar daarom wil ik ook met die achttien partijen praten en kijken; hoe hard is dat nou eigenlijk? Want dat bepaalt wel het tweede deel van de inhoudelijke opdracht, namelijk het inventariseren van die punten, want misschien kan ik ook al wel een beetje aangeven bij die punten: hier moet je heel gedetailleerde afspraken over gaan maken en andere onderwerpen zijn eigenlijk misschien zo interessant dat je zegt ‘ga die nou met de Kamer verder bediscussiëren’. Of laat een nieuwe minister of staatssecretaris dat verder uitwerken.

VRAAG

Dus op sommige onderwerpen zou het toch weer, hoe dat eerder dan dichtgetimmerd werd.

HAMER

Ja, misschien een soort mengeling. Maar goed, nogmaals, alles wat ik daar nu over zeg is ook zeg maar nog gissen, dus daarvoor moet ik echt met de partijen praten.

VRAAG (NEDERLANDS DAGBLAD)

Mevrouw Hamer, u gaat op zoek naar een meerderheid voor steun voor zo’n herstel- en transitiebeleid. Is dat die combinatie van partijen, vormt dat dan ook gelijk de combinatie van partijen die een nieuw kabinet zouden moeten gaan vormen, of kunt u zich voorstellen dat u met een herstelcoalitie en misschien daarnaast een regeercoalitie vormt?

HAMER

Eigenlijk heb ik daar net iets over gezegd op de eerdere vraag, dat ik denk zelf dat voor dat herstel- en dat transitiebeleid dat dat zo belangrijk is de komende paar jaar voor de Nederlandse economie en voor de burgers in Nederland, dat het fijn zou zijn als je een bredere coalitie daarop, of bredere overeenstemming moet zeggen – het woord coalitie is dan misschien een beetje verwarrend – dan partijen die per se met elkaar gaan regeren. Maar het kan best zijn dat zich ook daar iets in uitkristalliseert.

VRAAG

Bent u van plan dat chronologisch te gaan doen? Dus ook echt eerst die brede coalitie, brede groep partijen voor dat herstelbeleid en daarna pas kijken...

HAMER

Je kan niet denk ik in drie weken tijd zeggen ‘nou dan ga ik de eerste week het herstelbeleid doen, dan de tweede week ga ik eens inventariseren wat er nog meer ligt en dan oh help nou moet ik de derde week gaan nadenken over de partijen’. Ik vermoed dat dat in mijn hoofd ook wel een beetje door elkaar heen gaat gebeuren.

VRAAG

Dan tot slot; u had het over de jongeren, waar ook een motie over is ingediend. Bent u bijvoorbeeld van plan om met coalitie-Y te gaan spreken?

HAMER

Ik ben van plan om met een delegatie... Er zijn zeg maar georganiseerd drie gremia van ook een heleboel jongeren in al die drie de gremia zitten. Je hebt SER-jongerenplatvorm, je hebt een denktank, je hebt Coalitie-Y. Dus ik zal met een delegatie van hen praten. Maar ik wil eigenlijk ook wel gewoon met een paar jongeren praten die niet georganiseerd zijn en gewoon hun problemen verkennen.

VRAAG
Willekeurig?

HAMER

Ik ga nog even bedenken hoe ik dat ga organiseren, maar het zal een combinatie van beide zijn.

VRAAG (NRC)

(onverstaanbaar, red.) eindverslag zijn. Het zou een goed idee zijn als de Kamer een grote rol gaat spelen bij de vervolgstappen, dus eigenlijk voordat elke stap ten einde is gebracht dat de Kamer er dan over gaat debatteren en besluiten we dan...  Verder moeten we eerst problemen identificeren, Kamer daarover laten debatteren, dan kijken welke partijen er kunnen gaan zitten, et cetera. Ziet u die grote rol voor de Kamer ook voor zich?

HAMER

Voor mij is natuurlijk een combinatie. Het is in volgorde zo gegaan dat de heer Tjeenk Willink een aantal voorstellen heeft gedaan en vervolgens zijn opdracht ligt voor mij. En daar zit wel wat kleurnuances in, dus er staat niet in de motie dat ik bij elke stap terug moet naar de Kamer en bij wijze van spreken elke week een Kamerdebat moet voeren. Maar het lijkt mij wel logisch dat we, sowieso op het moment dat ik aan mijn eigen verslag toe ben, dat we een debat hebben met de Kamer. En misschien denk ik wel tussendoor ook. Het zou goed zijn, dat durf ik echt niet te zeggen. Ik wil, daarom wil ik zo graag met die achttien toch gewoon weer beginnen om ook daar goed zicht op te krijgen.

VRAAG

Uiteraard. Het kan natuurlijk wel dat u zegt: wij vinden het wel zo belangrijk dat bijvoorbeeld zo’n crisis- en herstelplan en zo’n coalitie er zo snel is... Leuk dat de Kamer af en toe mee kan praten, maar dat gaat wel echt even voor. Daar gaan we gewoon zo snel mogelijk een meerderheid of een plan voor smeden.

HAMER

Ja maar dat dat eerder dan die, dus daarom op de vraag ‘wat ga je nou in volgorde doen?’ dat zal toch ook zeg maar in die zin, als 6 juni zo’n beetje de datum is om klaar te zijn, dan verwacht ik ook niet dat ik heel veel eerder in staat ben om dat te presenteren. Dus daar lopen de dingen bij elkaar. Maar goed, nogmaals, ik zou willen dat ik op al die vragen het antwoord al had, maar dan ga ik mezelf ook heel erg belemmeren. Dus we gaan stap voor stap bekijken wat is verstandig en als ik in de tijd denk van ‘het is nu verstandig om dit alvast aan de Kamer voor te leggen’, zal ik dat doen. Maar het is maar drie, vier weken, wat ik heb.

VRAAG

Toch nog één vervelende datumvraag: wie zijn dan degenen die straks over de financiering en de miljoenennota rond Prinsjesdag gaan? Is dat het huidige demissionaire kabinet? Is dat wat u betreft al een nieuw kabinet? Of wordt dat nog zo’n herstelcoalitie?

HAMER

Ook dat is lastig te zeggen. Het mooiste zou zijn als we toch gewoon... Nou beginnen de voorbereidingen voor Prinsjesdag natuurlijk al heel snel, dus die beginnen bij wijze van spreken nu al zo’n beetje. Maar ik hoop wel dat we eigenlijk zo snel als mogelijk een goed kabinet hebben zitten.