Coalitieakkoord tussen CDA, PVDA en ChristenUnie

Nieuwsbericht | 07-02-2007 | 00:00

Wijffels heeft het coalitieakkoord aangeboden aan de Eerste en Tweede Kamer, nadat de fractievoorzitters van CDA, PvdA en ChristenUnie de instemming van hun fracties hadden gekregen.

Samen werken, samen leven

Het motto van het akkoord is 'Samen werken, samen leven'.

Bij de presentatie van het coalitieakkoord verwoordde CDA-fractievoorzitter Balkenende de gezamenlijke visie:
'In die woorden samen werken, samen leven, komt tot uitdrukking dat wij een samenleving graag zo zien: een samenleving die wordt gekenmerkt door respect, solidariteit en door duurzaamheid. En op deze wijze kijken we aan tegen de toekomst van Nederland. Deze elementen verbinden ons en dat heeft ook geleid tot het regeerakkoord.'

Zes pijlers

In het akkoord worden zes pijlers, centrale boodschappen, genoemd die het beleid van de komende jaren zullen bepalen:

• Een actieve internationale en Europese rol, zodat Nederland een relevante en constructieve partner blijft in de wereld en in Europa.
• Een innovatieve, concurrerende en ondernemende economie, om ook bij toenemende internationale concurrentie welvaart te waarborgen.
• Een duurzame leefomgeving, om de wereld beter achter te laten dan we haar aantroffen.
• Sociale samenhang, omdat ieder mens telt en we iedereen nodig hebben.
• Veiligheid, stabiliteit en respect, omdat die de basis zijn voor vertrouwen tussen mensen.
• Een slagvaardige en verbindende overheid die een bondgenoot is voor burgers, en een dienstbare publieke sector.    

Verder verloop formatie

De Tweede Kamer debatteert op donderdagmiddag 8 februari 2007 met de informateur over het akkoord.

Als de informateur verslag heeft uitgebracht aan de Koningin, benoemt de Koningin naar verwachting een formateur die kandidaten zoekt voor de posten in het nieuwe kabinet.
Verklaringen fractievoorzitters, 7 februari 2007

Goedemiddag, goed u te zien. Ik ben blij en buitengewoon tevreden dat we hier staan: met Wouter Bos, met André Rouvoet.

Verklaring van CDA-fractievoorzitter Balkenende:

U heeft het gemerkt, gisteravond hebben we een definitief ja gegeven tegen het akkoord. Er is heel veel aan vooraf gegaan. Het zijn intensieve weken geweest, met een andere methode van werken. En daarbij realiseer ik mij dat wij het u als media niet altijd even makkelijk hebben gemaakt. Het is een methode die succes heeft gehad.

En de basis is gelegd in Beetsterzwaag en dat gebeurde onder leiding van informateur Herman Wijffels. En vanaf deze plaats wil ik hem van harte dankzeggen voor zijn rol, zijn inspirerende leidinggeven aan gesprekken en de manier waarop het proces zich heeft voltrokken.

Ook veel dank aan de medewerkers van het formatiebureau. Er is keihard gewerkt en we hebben net vastgesteld in de fase van echt onderhandelen de klus in vijf weken hebben geklaard.

Maar wat gebeurde er in Beetsterzwaag? Daar stond voor ons de vraag centraal: wat is onze gezamenlijke visie? Wat verbindt ons, hoe kijken we aan tegen de toekomst van Nederland? En toen stelden we vast dat we graag een samenleving zien waarin mensen oog hebben voor elkaar. Een samenleving waarin mensen hun talenten kunnen benutten. En een samenleving waarin mensen samen vormgeven aan de toekomst.

En vandaar ook ons motto: samen werken, samen leven. En in die woorden; samen werken, samen leven, komt tot uitdrukking dat wij een samenleving graag zo zien: een samenleving die wordt gekenmerkt door respect, solidariteit en door duurzaamheid. En op deze wijze kijken we aan tegen de toekomst van Nederland. Deze elementen verbinden ons en dat heeft ook geleid tot het regeerakkoord.

Een ambitieus programma, en u heeft ook gemerkt dat we een profiel hebben van een toekomst van Nederland dat wij centreren rondom zes pijlers. Zes centrale boodschappen, die ook leidend zullen zijn voor het beleid in de komende jaren.

We willen graag een actieve rol van Nederland internationaal, in Europa en wereldwijd. We willen bouwen aan een concurrerende innovatieve economie. Dat er banen zijn voor mensen. Wij kiezen voor een duurzame samenleving. Wij willen een groot accent geven aan sociale samenhang, dat mensen kunnen meedoen. Wij willen een samenleving van veiligheid en van respect. En we willen een overheid die datgene doet wat van een overheid verwacht mag worden: slagvaardigheid en dienstbare publieke dienstverlening. Dat zijn de zaken die ons bezighouden.

Ieder van ons zal een tweetal thema's voor zijn rekening nemen. Ik zal zelf iets zeggen over het element van de economie en iets over de veiligheid.
Kom ik eerst bij het thema van de economie. Voor ons staat vast dat de ambitie moet zijn om te werken aan een krachtige, vitale, dynamische economie. Dat is van belang voor Nederland. We kiezen ook voor solide financieel beleid. We willen uitkomen op een structureel begrotingsoverschot van 1% in 2011. We gaan uit van een economische groei van 2% en we hebben tegen elkaar gezegd: juist nu moeten we inspelen op de vergrijzing.

Het is fantastisch dat mensen ouder worden, dat mensen langer leven. Maar je moet daar ook nu rekening mee houden. En dat is ook de reden waarom we ook duidelijke maatregelen hebben genomen om in te spelen op de financiële aspecten van de vergrijzing. Niet weglopen voor verantwoordelijkheid, maar datgene doen wat nodig is.

En als het nu gaat om die economie, dan zeggen we: laten we nu investeren in onderwijs. Er komt een miljard bij. Laten we schooluitval tegengaan. Het is zo belangrijk dat jongeren hun kansen niet missen.

En wat betreft het bedrijfsleven hebben we in alle duidelijkheid gezegd: we gaan door met het verminderen van administratieve lasten. En we gaan door met in te zetten op innovatie. Dat is ook belangrijk. Het Innovatieplatform gaat door met een extra accent op zaken als zorg, energie en waterbeheer. En dat doen we omdat ik graag zie dat mensen meedoen. Een sterke economie, een solide financieel draagvlak, zo speel je in op de toekomst.

En dan het thema veiligheid; veiligheid en respect. Het is noodzakelijk dat mensen zich thuis kunnen voelen in een samenleving. Dat er een samenleving is waarin mensen begrip hebben voor elkaar en waarin je ook duidelijk zegt wat wel en wat niet kan.

En we zullen dan ook een project ondernemen als kabinet dat heet 'Veiligheid begint bij voorkomen'. De aanpak van recidive, dat mensen niet steeds in dezelfde fouten vervallen. Zorgen dat mensen echt ook mee kunnen doen, zorgen dat je die zaken aanpakt die nodig zijn op het gebied van veiligheid. Strikt zijn, niet gedogen maar aanpakken.

Ook helderheid bieden op het gebied van alcohol en drugs. Scherpere controle op de verkoop van alcohol aan jongeren en minderjarigen. Uitkijken met reclames, tot 21 uur 's avonds geen reclames en geen coffeeshops in de buurt van scholen. Gewoon hele duidelijke helderheid bieden. Dat is wat ons voor ogen staat op het gebied van veiligheid.

We zeggen dan ook: we willen de criminaliteit met 25% verminderen in de komende periode. Een duidelijke ambitie om Nederland veiliger te maken.

Dit zijn twee pijlers die ik heb toegelicht die iets zeggen over wat ons drijft. En ik ben blij met het resultaat, ik ben blij met de sfeer waarin we met elkaar hebben gesproken. Maar vooral met de ambitie om Nederland om sterker, toekomstbestendiger te maken. Dat heeft ons gedreven en dat heeft geleid tot buitengewoon boeiende discussies, goede discussies, stevige debatten, maar met een mooi resultaat. Dan is nu het moment om het stokje over te geven aan Wouter Bos.

Verklaring van PvdA-fractievoorzitter Bos:

De PvdA doet graag mee aan deze coalitie, op basis van dit akkoord, en los van de tientallen of honderden maatregelen die tot dat enthousiasme aanleiding geven begint die bereidheid om mee te doen echt in essentie bij de analyse van wat er in Nederland aan de hand is en wat de uitdagingen zijn waar we met zijn allen voor staan.

Zeker als je terugkijkt naar de verkiezingsuitslag van november, maar ook als je nog iets verder terugkijkt naar bijvoorbeeld het referendum over het Europese grondwettelijk verdrag, dan moet je constateren dat wat in essentie in Nederland aan de hand is, dat steeds meer mensen twijfelen of vooruitgang en modernisering iets is waar zij zelf of hun kinderen ook voordelen van zullen hebben.

Wat je ook moet constateren is dat 'de buitenwereld' - of dat nu Europa is of immigratie of globalisering- door steeds meer mensen gezien wordt als bedreiging. Dan kun je twee dingen doen als politiek: je kunt de buitenwereld buiten proberen te houden of de modernisering proberen te stoppen en alles houden zoals het is.

Dat is duidelijk niet het antwoord dat niet door deze coalitie gekozen is, omdat wij kansen zien - zoals dat in de hele Nederlandse geschiedenis het geval is geweest - kansen zien in de buitenwereld.

Omdat we realiseren dat daar ons geld verdiend wordt, dat we daar dus relevant en invloedrijk moeten zijn. Omdat we geloven in modernisering en vooruitgang, maar - en dat is de essentiële politieke keuze - dat we ons realiseren dat die keuze alleen door de Nederlandse samenleving gedragen zal worden als iedereen het gevoel heeft dat ze daar aan mee mogen doen, daar invloed op hebben, en dat ze er voordeel van hebben.

Zo gauw mensen het gevoel hebben dat ze aan de kant komen te staan, of dat ze er alleen voor staan, dan zullen ze al die ontwikkelingen - of dat nu is de manier waarop we met de globalisering of Europa omgaan, of wat het moderniseren van de economie betreft- zullen ze als bedreigend zien.

Die consequentie willen we bevechten. Wij willen laten zien dat je kunt streven naar een dynamische samenleving en een dynamische economie en tegelijkertijd mensen houvast kunt bieden zodat ze hun plek weten, zodat ze mee kunnen doen en daar ook de voordelen van hebben.

Die keuze komt vooral ook tot uitdrukking in twee van de zes pijlers waar ik nu iets over mag zeggen in dit regeerakkoord.

Dat begint bij de pijler van de duurzaamheid. Een onderwerp waar veel van gezegd is dat het tijdens de campagne misschien te weinig aan de rode is gekomen, maar waar we met elkaar blij zijn dat het nu zo'n hoog profiel gekregen heeft in dit regeerakkoord.

We weten allemaal dat als de problemen die samenhangen met uitputting van natuurlijke hulpbronnen, de niet-duurzaamheid van energie, klimaatproblemen, als we dat uit blijven stellen zal de oplossing alleen maar duurder en duurder worden. Dus loont het om het vroegtijdig aan te pakken.

Ik ben er buitengewoon trots op niet alleen dat dit kabinet veel geld gaat uittrekken om daar iets aan te doen, maar ook zo helder is geweest om hele heldere aansprekende ambities op dat punt te koesteren.

Nederland wil naar de top in Europa op het gebied van schone en duurzame energievoorziening. Dat betekent dat we ambitieuze doelstellingen hebben met betrekking tot het terugbrengen van CO2-uitstoot, energiebesparing, duurzame energie. Dat is een fantastische investering in de duurzaamheid van onze samenleving.

Het is ook iets waar we economisch geweldig veel voordelen van kunnen hebben. Het leidt tot innovatie, trekt buitenlands talent aan, kan ondernemers inspireren, wetenschappers inspireren, kortom: het gaat om veel meer dan alleen natuur en milieu en is een ambitie waar ik trots op ben dat we dat met de PvdA hebben kunnen bijdragen dat we dat ook gaan realiseren de komende jaren.

De pijler van de sociale samenhang is de pijler die grofweg omvat wat ik net probeerde te duiden in termen van 'we kiezen voor modernisering, we staan niet met onze rug tegen de buitenwereld maar willen wel zorgen dat mensen er niet alleen voor staan'.

Dat proberen we duidelijk te maken met wat er allemaal in het akkoord staat over sociale samenhang. Het akkoord is daar buitengewoon ambitieus.

Natuurlijk is het zo - dat is de afgelopen dagen in de pers ook al gezegd - natuurlijk is het zo dat dit kabinet er voor kiest om op bepaalde punten waar er de afgelopen jaren heel veel veranderd is nu een zekere rust neer te zetten. Maar dat betekent niet dat we geen ambities zouden hebben. Juist hier hebben we enorme ambities.

Ik wijs op het plan om in tien jaar tijd wijken die nu alom bekend staan als probleem wijken om te turnen tot prachtwijken, wijken waar de mensen waar het niet ellendig is, maar waar de mensen naartoe willen omdat het spannend is en daar de dingen gebeuren, omdat je daar goed kunt wonen.

Ik wijs op de hervormingen aan de onderkant van de arbeidsmarkt waar dit kabinet zich aan verbonden heeft. Aandacht voor mensen die het niet in hun eentje redden om aan een baan te komen, die daar soms een zetje voor in de rug voor nodig hebben.

Dat kan via loonkostensubsidies, via vormen van gesubsidieerde arbeid, via sociale werkplaatsen, dat kan op tal van manieren zijn. Wij vinden dat ook die mensen er toe doen, dat we ook die mensen nodig hebben, dat ook die meetellen. Ook daar is een enorme ambitie geformuleerd.

Ik wijs ten slotte op alles wat we willen doen rondom het thema jeugd en gezin; een thema dat ook door de PvdA de afgelopen jaren nadrukkelijk is opgepakt en waar wij ons graag aan verbinden. Al is het maar omdat we bijvoorbeeld zien dat de jeugdzorg de afgelopen jaren vol goede bedoelingen zat maar vaak in die bedoelingen geremd werd door verkokering en organisaties die langs elkaar heen werkten.

We hebben de ambitie geformuleerd en middelen voor vrijgemaakt om daar de komende jaren en eind aan te maken; net zo goed als dat we zeggen dat het belangrijk is om de er de komende jaren naar te streven dat op buurtniveau centra voor jeugd en gezin beschikbaar komen waar ouders ook ondersteund kunnen worden op het moment dat ze het in hun eentje niet meer redden.

Dat is allemaal niet niks. Dat zijn grote ambities en dat zijn ambities waarvan wij zeggen: wij zijn vastberaden, wij willen ze doorvoeren, maar we kunnen het niet alleen.

In dit akkoord wordt gesproken over het streven naar een sociaal akkoord met gemeenten en provincies. U heeft de financiële tabellen ook gezien, daar staan een heleboel bedragen, maar die zijn nauwelijks uitgesplitst naar hoeveel miljoen er nu hier of daar naartoe gaat.

Dat is omdat we echt de komende maanden willen gebruiken om iedereen die we nodig hebben om deze doelstellingen te realiseren- gemeenten, provincies, vakbonden, werkgevers, lerarenorganisaties, ziektekostenverzekeraars- we hebben ze allemaal nodig om voor elkaar te krijgen wat we willen.

Als je dan van tevoren je regeerakkoord helemaal dichtspijkert en tot op de miljoen precies zegt waar dat geld aan uitgegeven moet worden, dan is de uitnodiging voor overleg eigenlijke geheel nietszeggend.

We hebben dat dus bewust heel globaal gehouden, zodat men weet dat in dat overleg ook een reële mogelijkheid is om invloed uit te oefenen op hoe we de komende jaren dat geld op een zinvolle manier gaan uitgeven.

Dat zegt iets over de filosofie, de manier waarop dit kabinet in de samenleving wil staan. De ambitie s zijn groot, maar we willen het echt met elkaar voor mekaar krijgen. Dat betekent niet alleen in woord anderen uitnodigen om met ons te overleggen, maar ook reëel zorgen dat er een mogelijkheid bestaat dat ze invloed hebben op hoe de prioriteiten gesteld worden en waar de investeringen gepleegd worden. Dat leidt tot doelstellingen, aanpak en resultaten waar de PvdA zich in ieder geval prima in kan vinden.

Verklaring van ChristenUnie-fractievoorzitter Rouvoet:

Het is precies over die filosofie waarover ik straks graag nog wat wil zeggen. De filosofie die deze coalitie heeft uitgezet voor de komende jaren, de manier waarop we aan de slag willen gaan met het programma zoals we dat nu hebben geschreven met elkaar.

Maar laat ik eerst ook van mijn kant zeggen dat ik er natuurlijk zeer mee ingenomen ben dat ik hier samen met Jan Peter Balkenende en Wouter Bos kan staan. U zult het mij niet kwalijk nemen dat ik er nog iets aan toevoeg, dat het voor een partij als de ChristenUnie een nieuwe fase is waarbij je toetreedt tot de regeringsverantwoordelijkheid. Dat betekent ook dat ik natuurlijk van meet af aan de besprekingen als een uitdaging heb beschouwd om te kijken hoe dat in werk gaat.

En net als Balkenende ga ik even terug naar Beetsterzwaag. Want het is daar wel dat bij mij de vonk is overgesprongen. Wat je kunt doen als je als partij, drie partijen met een eigen programma die net campagne gevoerd hebben, die breed zijn ingegaan ook op de verschillen. En die zijn er tussen de programma's.

Als je met zijn drie-en aan tafel gaat zitten en dan gaat kijken naar wat ons de komende tijd staat te doen, wat zijn de verantwoordelijkheden, wat zijn de uitdagingen. U herinnert zich dat we na die dagen in Beetsterzwaag naar buiten zijn gekomen en gezegd hebben dat we met de benen op tafel hebben verkend waar we als Nederland staan en waar we voor staan. Wat zijn de uitdagingen waar het kabinet dat wij hopen te bewerkstelligen in die dagen, voor zal staan. En het is precies die analyse geweest die ons stukken verder heeft gebracht.

Dus in plaats van te beginnen met te vergelijken: hoe zit het met jouw programma en hoe zit het met mijn verkiezingsprogramma, hebben we elkaar in de ogen gekeken en gevraagd: wat zijn de uitdagingen waar we gezamenlijk voor staan? En zijn we in staat om na een campagne waarin we de verschillende antwoorden hebben vergeleken, ook gezamenlijke antwoorden te vinden op de uitdagingen die we met elkaar definiëren.

En dat heeft geleid tot de missie waar al iets over gezegd is door Jan Peter Balkenende. Een gezamenlijke missie waarbij wij gezamenlijk willen werken aan dat betere Nederland. En dat hebben we inderdaad uitgewerkt in die zes pijlers.

En wat bij mij de vonk deed overslaan, was dat we daar ook gezegd hebben van: met erkenning van de partijprogramma's, van alles wat ons verbindt, maar we hebben ook gestaan voor de opgave als we dit tot een succes willen maken om de problemen van de een tot de problemen van de ander te maken. Om gezamenlijk te kijken of we tot elkaar kunnen komen. En dat vind ik het fascinerende in een fase van opgaan richting een coalitie, een kabinet wat met kracht voor de uitdaging kan staan waar Nederland zich voor gesteld ziet.

Dat heeft ook te maken met de stijl van werken. Wouter zei er al wat over. De stijl van werken van de nieuwe coalitie en nieuw kabinet. Het woord dialoog is al gevallen, dat is ongelooflijk belangrijk. Dat je niet alleen maar vanuit de besprekingen tot een programma komt en zegt: en zo gaan we het de komende vier jaar doen. Dat je wel zegt: die kant gaan we op.

De oplossing van de vragen van vandaag liggen daar. En we gaan daar vanuit heldere doelstellingen met de mensen met wie het moet gebeuren in gesprek om te komen tot een gezamenlijk en breed gedragen aanpak waarbij we de professionals op allerlei terreinen heel hard nodig hebben. De medeoverheden, maatschappelijke organisaties, daar willen we de komende tijd mee in gesprek gaan.

Het zal er ook toe leiden dat dit coalitieprogramma dat er nu ligt de komende tijd zal worden uitgewerkt door het kabinet zodra dat aan de slag kan gaan. En nader ingekleurd gaat worden. Daar zit ook marge in de ruimte. De richting is aangegeven. Hier nader ingevuld.

Het is ook aan de ministers die straks vier jaar lang met dit akkoord zullen gaan werken om dat preciezer in te vullen. Dat zullen ze niet alleen doen, niet in de Trèveszaal doen. Dat zullen ze in het veld doen, dat zullen ze in gesprek en dialoog met de professionals en de maatschappelijke organisaties, de medeoverheden gaan doen.

Een ander element in onze aanpak waarin dat terug te vinden is, is het nieuwe fenomeen van de programmaministers. Wij hebben gezegd: laten we nou eens twee kernthema's van deze coalitie pakken en daar een nieuw verschijnsel op zetten, een nieuwe vorm van ministerschap: programmaministers. Die ook de mogelijkheden, bevoegdheden en ook budgettaire ruimte krijgen om ook over departementale grenzen heen - de verkokering voorbij dus - programmapunten te realiseren die van belang worden gevonden.

En dat zullen in ieder geval twee ministers zijn die daar echt mee aan de slag gaan. En die op het punt van integratie en op het punt van jeugd en gezin echt werk zullen maken, ook weer in dialoog met alle betrokken partijen, van die grote opgaven die op hun terrein de komende tijd wachten.

Daarnaast het werken met projecten, waarvan het kabinet zegt: kijk, al die uitdagingen vatten we ook samen in een aantal projecten waarvan we zeggen: dat wordt zichtbaar. En daar gaan we opnieuw met iedereen die erbij betrokken is onder verantwoordelijkheid van een minister zodat je de verkokering kunt verbreken, gaan we daarmee aan de slag.

En een aantal projecten zijn al eventjes langs gekomen. En die benadering, die werkwijze, die filosofie is terug te vinden in alle zes de pijlers die we als kernpijlers van het kabinet hebben geformuleerd. En ik spits dat nog even toe op de laatste twee pijlers.

Dat komt terug in de pijler waarin we spreken over een dienstbare overheid en een dienstbare publiek sector. Ongelooflijk belangrijk dat mensen weten dat ze kunnen rekenen op goede zorg en een overheid die betrouwbaar is en aanspreekbaar is. Die ook als een bondgenoot is, de mensen ruimte geeft, maar er ook is als mensen de overheid nodig hebben.

Een dienstbare en betrouwbare overheid die aanspreekbaar is, die efficiënt en effectief optreedt, die onnodige regeldruk tegengaat, die bestuurlijke drukte aanpakt. Zodat mensen ook weten waar ze zijn moeten als er een probleem is waar ze tegenaan lopen.

Werken aan terugdringen van die bestuurlijke drukte en die regeldrukte is een belangrijke opgave ook voor deze coalitie en dit kabinet. Ook daar hebben we project aan verbonden.

En het zal u niet verbazen dat het ook samenhangt met het urgentieprogramma Randstad. Dat is een concreet project waarin je precies die ambities die we hebben heel goed zichtbaar kunt maken en waar onder verantwoordelijkheid van een minister heel hard gewerkt zal worden om dat tot een goed woon-, werk- en leefklimaat van de betrokken provincies en gemeenten te realiseren.

Ruimte geven, ook aan medeoverheden. Decentralisatie waar het mogelijk is. Kortom, in al die elementen, in al die maatregelen die u in de stukken kunt vinden, daar zal die filosofie in herkenbaar zijn van deze coalitie.

En de laatste pijler die genoemd moet worden, is internationaal en Europa. Wouter heeft er al iets over gezegd. Ook een belangrijke pijler voor dit kabinet. Omdat Nederland van oudsher een hele open en actieve opstelling kent in de wereld en in Europa. En dat moet ook worden voortgezet. Constructief bijdragen aan de problemen die er internationaal zijn, maar ook het benutten van de kansen die er zijn zeker ook voor Nederland internationaal en Europees. Daar willen we ook opnieuw onze verantwoordelijkheid nemen zoals dat altijd gedaan is.

En als ik dan mag beginnen met de Europese Unie. Ook deze coalitie heeft de boodschap van het referendum goed verstaan. Deze coalitie is er zeer van doordrongen dat we aangewezen zijn op steeds meer terreinen op Europese samenwerking.

En dus is de boodschap: ja wij moeten luisteren naar de burger, we moeten naar de burger toe. Naar Europese samenwerking die recht doet aan de nationale verantwoordelijkheden en de rol van nationale parlementen, waar een heldere taakverdeling is tussen wat Europees moet gebeuren, grensoverschrijdend, op gebied van milieu, op gebied van migratie, op gebied van criminaliteit. En wat zo dicht mogelijk bij de burger gebeurt, wat daar kan. Subsidiariteitsprincipe. Heldere taakverdeling tussen Europees en de nationale lidstaten.

En zo willen we constructief toewerken naar waar het nodig is nieuwe verdragswijzigingen die precies aan die taakverdeling gestalte geven.

Andere elementen van de internationale pijler zijn natuurlijk onze betrokkenheid op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. En daar hebben we extra inspanningen in het vooruitzicht gesteld, extra budget voor het internationale energiebeleid met name.

Er is veel te doen. Ook energiebeleid kun je niet alleen in je eigen land voeren, maar er is ook een internationale verantwoordelijkheid. En daar zullen we dus ook extra inspanningen willen leveren, net als aan de vredesmissies en onze bijdragen aan de wederopbouw. Ook dat is vormgegeven in een project, en daar sluit ik dit mee af, waarbij we extra inspanningen een extra commitment aan de millenniumontwikkelingsdoelen willen geven. Op die manier werkt ook daar die filosofie waar ik over sprak van het kabinet in door.